῾Ομιλία
ἐκφωνηθεῖσα κατὰ τὴν Συνοδικὴν Θείαν Λειτουργίαν
τὴν Κυριακὴν τῆς ᾿Ορθοδοξίας
(Α´ Νηστειῶν 29η Φεβρουαρίου 2004)
εἰς τὸν Καθεδρικὸν ῾Ιερὸν Ναὸν ᾿Αθηνῶν
τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.
Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καὶ ῾Υμηττοῦ
Δανιήλ.
᾿Εξοχώτατε
Κύριε Πρόεδρε τῆς ῾Ελληνικῆς Δημοκρατίας
1. ᾿Επέστη ἡμέρα πνευματικῆς χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως, ἡ αἰδέσιμος καὶ λαμπρὰ πανήγυρις τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς Κυριακῆς τῆς ᾿Ορθοδοξίας.
Αὕτη ἡ πανήγυρις ἀρχὴν λαβοῦσα ἐκ τῆς λήξεως τῆς περιόδου τῆς Εἰκονομαχίας διὰ τῆς ἐπαναφορᾶς καὶ ἀναστηλώσεως τῶν ῾Ιερῶν Εἰκόνων εἰς τοὺς ῾Ιεροὺς Ναοὺς (843 μ. Χ.), ἐμεγαλύνθη ἐπεκταθεῖσα καὶ συμπεριλαβοῦσα πάντας τοὺς ἀγῶνας τῆς ᾿Εκκλησίας, ὑπὲρ τῆς διαφυλάξεως τῆς σωζούσης καὶ ἁγιαζούσης ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου.
Αἰνοῦμεν, ὑμνοῦμεν, εὐλογοῦμεν καὶ προσκυνοῦμεν τὸν Κύριον, Πατέρα, Υἱὸν καὶ ῞Αγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ἀχώριστον καὶ ἀπονέμομεν τὴν κατὰ σχέσιν τιμὴν εἰς ἅπαντας τοὺς ῾Αγίους οὐ μήν, ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καὶ ἀληθείας τῆς ᾿Εκκλησίας ἀγωνισθέντας καὶ τελειωθέντας, ὧν «γέγραπται τὰ ὀνόματα ἐν τῷ βιβλίῳ τῆς ζωῆς τοῦ ᾿Αρνίου τοῦ ᾿Εσφαγμένου» (᾿Αποκ. ιγ´ 8).
2. Πάρεστιν εἰς τὴν παροῦσαν πανέορτον Σύναξιν πᾶσα ἡ ᾿Εκκλησία, ἔχουσα ἐν τῷ ῾Ιερῷ Βήματι Προεξάρχοντα τῆς θείας Λειτουργίας καὶ τῆς φωτοφόρου πανηγύρεως τὸν Μακαριώτατον ᾿Αρχιεπίσκοπον ᾿Αθηνῶν καὶ Πάσης ῾Ελλάδος καὶ Σεπτὸν Προκαθήμενον τῆς καθ᾿ ῾Ελλάδα ᾿Εκκλησίας κ. κ. Χριστόδουλον, περιστοιχούμενον ὑπὸ τῶν συμπαρεδρευόντων αὐτῷ Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν, τῶν συγκροτούντων τὴν ῾Ιερὰν Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος· εἰς τὴν συναγωγὴν τοῦ Πιστοῦ Λαοῦ προΐσταται ἡ Πολιτειακὴ ῾Ηγεσία τῆς εὐσεβοῦς Πατρίδος ἡμῶν, αὐτὸς τοῦτος ὁ Πρόεδρος τῆς ῾Ελληνικῆς Δημοκρατίας καὶ πάντες οἱ ἐπ᾿ ἐξουσίαις ὄντες.
3. Σήμερον ἡ μεγαλόφωνος τῶν ᾿Ορθοδόξων Σύναξις κηρύττει τοῖς ἐγγὺς καὶ τοῖς μακρὰν τὸ «μέγα τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ» (Α´ Τιμ. γ´ 16) καὶ ὅτι «᾿Ιησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» (῾Εβρ. ιγ´ 8).
Πρὸς δὲ τούτοις, ὅτι· «Καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία· οὐδὲ γὰρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπὸ τὸν οὐρανὸν τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς» (Πράξ. δ´ 12).
῾Ο Πανένδοξος καὶ Κραταιὸς Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς καὶ τὸ συνὸν Αὐτῷ Μυστήριον τῆς κατὰ σάρκα οἰκονομίας Αὑτοῦ, εὑρίσκεται εἰς τὸ κέντρον τῆς παρούσης εὐχαριστιακῆς Συνάξεως τῶν πιστῶν.
῾Ωστόσον δοξάζομεν τὸν Πανάγαθον Κύριον ἡμῶν διαπιστοῦντες τὴν ἑνότητα τοῦ εὐσεβοῦς Γένους ἡμῶν ἐν τῇ πίστει, ἐν τῇ εὐσεβείᾳ, ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ, ἣν ἀπειργάσθη ὁ θεῖος τῆς ᾿Εκκλησίας Δομήτωρ καὶ ἥτις ἐκραταίωσεν τὸ Γένος ἡμῶν κατὰ τὴν μακραίωνα ἱστορικὴν διαδρομὴν αὐτοῦ.
Καὶ εἶναι γεγονός, ὅτι ἡ Εἰκονομαχία ὑπῆρξεν βάναυσος ἐπέμβασις τῆς Πολιτείας εἰς τὰ τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αλλὰ καὶ διὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς εἰρήνης πάλιν ἡ Πολιτεία εἰργάσθη κατὰ τὸ λόγιον «ὁ τρώσας καὶ ἰάσεται».
4. ῾Η σήμερον εἶναι ἡμέρα οὐχὶ μόνον πανηγύρεως καὶ πνευματικῆς χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως, ἀλλὰ καὶ αὐτογνωσίας καὶ αὐτοσυνειδησίας.
Πρὸς ταύτην θὰ χωρήσωμεν ἔχοντες ὁδηγὸν ἡμῶν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ πρὸς τὸν ᾿Επουράνιον Θεὸν καὶ Πατέρα «ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις» (᾿Ιωάν. ιζ´ 6), ἵνα εἴπωμεν ὅτι ἔργον καὶ ἀποστολὴ τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι, ὅπως φανερώνῃ τὸ ῎Ονομα τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν κόσμον.
α. ῾Η υἱοθεσία
῾Η ᾿Εκκλησία ἑρμηνεύει, κατανοεῖ καὶ βιώνει τὸν Κυριακὸν τοῦτον λόγον, ὅτι ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς Χριστὸς ἐφανέρωσε εἰς τοὺς ἀνθρώπους δύο τινά, ὅτι ὁ ῞Ενας κατὰ τὴν οὐσίαν Θεὸς εἶναι Τριάδα προσώπων, Πατέρας, Υἱός καὶ ῞Αγιον Πνεῦμα καὶ ὅτι ὁ Θεὸς Πατέρας εἶναι Πατέρας καὶ τῶν ἀνθρώπων.
Περὶ τοῦ πρώτου, ἤτοι τῆς Τριαδικότητος τοῦ Θεοῦ ἱκανῶς ἔχουν λεχθεῖ. Θὰ περιορισθῶμεν εἰς τὸ δεύτερον, ἤτοι τὴν Πατρότητα τοῦ Θεοῦ. ῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστὸς ἐδίδαξεν ἡμᾶς, ὅταν ἀπευθυνώμεθα εἰς τὸν Θεὸν Πατέρα, ὅπως ἀποκαλῶμεν καὶ ὅπως ἐννοῶμεν καὶ ὅπως αἰσθανώμεθα Αὐτὸν Πατέρα μας. Εἶπε νὰ λέγωμεν· «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Λουκ. ια´ 2), δηλαδή «᾿Επουράνιε Πατέρα μας».
Καὶ συνδιαλεγόμενος μετὰ τῆς Μυροφόρου Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς, τῆς ᾿Ισαποστόλου, αὐτὴν τὴν ἡμέραν τῆς ᾿Ενδόξου ᾿Αναστάσεως Αὐτοῦ, ἔδωκεν εἰς αὐτὴν ἐντολὴν καὶ παραγγελίαν, ὅπως πορευθῇ πρὸς τοὺς ᾿Αποστόλους, τοὺς ὁποίους ἀποκαλεῖ πλέον ἀδελφοὺς Αὐτοῦ «οὐκέτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ ὁ κύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν» (᾿Ιωάν. ιε´ 15) καὶ ὅπως διαμηνύσῃ εἰς αὐτοὺς ἐπὶ λέξει· «’Αναβαίνω πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ πατέρα ὑμῶν καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν» (᾿Ιωάν. κ´ 17) διαστέλλων ὅμως τὴν ῾Εαυτοῦ σχέσιν μετὰ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ἐκ τῆς σχέσεως Αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀνθρώπων.
Οὕτως κατ᾿ ἄλλην ἔννοιαν ὑψηλοτέραν, ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστὸς εἶναι Υἱὸς τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὡς φύσει Υἱός. Καὶ κατ᾿ ἄλλην ἔννοιαν ὑμεῖς, ὡς κατὰ χάριν καὶ υἱοθεσίαν. «Καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ἡμῶν, Θεοῦ τὸν δῶρον» (Πρβλ. ᾿Εφεσ. β´ 8).
Κατὰ τὴν δισχιλιετῆ ἱστορικὴν ἐν τῷ κόσμῳ πορείαν, ἡ ᾿Εκκλησία τοῦτ᾿ αὐτὸ ἐπεδίωξεν καὶ ἐπιδιώκει, ἵνα φανερώσῃ τὸν ᾿Αληθινὸν καὶ Ζῶντα Θεὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐνεργήσῃ, ἵνα καταστήσῃ αὐτοὺς υἱοὺς καὶ θυγατέρας Αὐτοῦ τοῦ ᾿Επουρανίου Πατρὸς καὶ ἵνα γνωρίσῃ εἰς αὐτοὺς, ὅτι ἀνυψώθησαν εἰς αὐτὴν τὴν θέσιν ἐκ τοῦ Παθόντος καὶ ᾿Αναστάντος καὶ ᾿Αναληφθέντος καὶ ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ᾿Εγκαθιδρυθέντος Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. ῾Υψηγορεῖ ὁ θειότατος καὶ πανεύφημος τῶν ᾿Αποστόλων καὶ Πρωτοκορυφαῖος καὶ ἱδρυτὴς τῆς καθ᾿ ῾Ελλάδα ᾿Εκκλησίας, τὸ στόμα τοῦ Χριστοῦ, ὁ Παῦλος· «῎Επρεπε γὰρ αὐτῷ, δι᾿ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾿ οὗ τὰ πάντα, πολλοὺς υἱοὺς εἰς δόξαν ἀγαγόντα, τὸν ἀρχηγὸν τῆς σωτηρίας αὐτῶν διὰ παθημάτων τελειῶσαι» (῾Εβρ.β´ 10).
Καὶ πάλιν «῾Ο δὲ Θεὸς πλούσιος ὢν ἐν ἐλέει, διὰ τὴν πολλὴν ἀγάπην αὐτοῦ ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, καὶ ὄντας ἡμᾶς νεκροὺς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷ· χάριτί ἐστε σεσωσμένοι· καὶ συνήγειρε καὶ συνεκάθισεν ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (᾿Εφεσ. β´ 4-6).
Διὰ τοῦτο καὶ ἡ ᾿Εκκλησία κατὰ τὰς πανηγυρικὰς Συνάξεις τῶν Δεσποτικῶν ῾Εορτῶν τῶν Χριστουγέννων καὶ τοῦ Πάσχα αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν ἐπισήμως καὶ ἐκφαντορικῶς κηρύττει, ἐπαναλαμβάνουσα ἔτι καὶ ἔτι τοὺς ᾿Αποστολικοὺς λόγους· ῞Οτι «ὅσοι δὲ ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι» (᾿Ιωάν. α´ 12) καὶ ὅτι «πάντες γὰρ υἱοὶ Θεοῦ ἐστε διὰ τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Γαλ. γ´ 26), πρὸς τοῦτο καὶ ὁ Υἱὸς ἐνηνθρώπησε «ὅτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου» «ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολαύωμεν» (Γαλ. δ´ 4, 5).
῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος βεβαιοῖ τοὺς πιστοὺς περὶ τῆς υἱοθεσίας αὐτῶν ὑπὸ τοῦ ἐπουρανίου Πατρός λέγων· «῞Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ἡμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ» (Γαλ. δ´ 6).
Τὸ δὲ σωτήριον καὶ θεῖον ἔργον τοῦτο εἶναι διαρκὲς κατὰ τὸν λόγον πάλιν τοῦ Κυρίου «καὶ ἐγνώρισα αὐτοῖς τὸ ὄνομά σου καὶ γνωρίσω» (᾿Ιωάν. ιζ´ 26).
῾Ως γνῶσις δὲ τοῦ Θεοῦ δὲν ἐννοεῖται ἡ φυσικὴ καὶ ἐξωτερικὴ γνῶσις περὶ Αὐτοῦ, δυναμένη ἄλλωστε, ἵνα ἐπιτευχθῇ καὶ ἄνευ τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν λόγον «καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσι καὶ φρίσσουσι» (᾿Ιακ. β´ 19), ἀλλ᾿ ἐννοεῖται ἡ μυστικὴ ἕνωσις καὶ κοινωνία μετὰ τοῦ Θεοῦ ἐνεργουμένη διὰ τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καὶ ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ. Εἰς αὐτὴν ἀναφέρεται καὶ τὸ ἕτερον Κυριακὸν λόγιον «αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκουσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν καὶ ὃν ἀπέστειλας ᾿Ιησοῦν Χριστόν» (᾿Ιωάν. ιζ´ 3).
᾿Ενῷ πολλοὶ ἐπιδιώκουν, ἵνα ἐγκαθιδρύσουν εἰς τὸν κόσμον μίαν ᾿Αδελφότητα ἀνθρώπων ἄνευ Πατρός, ἡ ᾿Εκκλησία ἐργάζεται, ἵνα αὕτη ἡ ᾿Αδελφότης προέρχεται καὶ συγκροτεῖται ἀπὸ τὴν θεϊκὴν Πατρότητα, συμπεριλαμβάνουσα ἅπαντας ἀνεξαιρέτως τοὺς ἀνθρώπους ἄνευ τινὸς διακρίσεως κατὰ τὸν παύλειον λόγον «οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Γαλ. γ´ 28), ἵνα ὁ Θεὸς γίνῃ κέντρον τῆς ζωῆς αὐτῶν, ἀφοῦ «ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν, ... τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν» (Πράξ. ιζ´ 28).
᾿Εξ ἄλλου διὰ τοῦτο ἠγωνίσθη ἡ ᾿Εκκλησία καὶ κατεπολέμησε τὰς πλάνας καὶ τὰς κακοδοξίας, ἐπειδὴ ἐφανέρωνον ἕτερον πρόσωπον τοῦ Θεοῦ, ἠλλοίωναν τὴν ἄχραντον Αὑτοῦ Εἰκόνα καὶ ἀπέκλειον τοὺς ἀνθρώπους ἐκ τῆς σωτηριώδους αὐτῆς σχέσεως.
Κατανοοῦμεν εὐχερῶς, ὅτι οἱ ἀγῶνες τῆς ᾿Εκκλησίας καὶ αἱ θυσίαι τῶν ῾Αγίων Πατέρων καὶ Μαρτύρων δὲν ὀφείλονται εἴς τινα ἰσχυρογνωμοσύνην περὶ θεωρητικοῦ τινὸς θέματος καὶ μισαλλοδοξίαν, ἀλλ᾿ ὀφείλονται εἰς τὴν προστασίαν τῶν πνευματικῶν δικαιωμάτων τῶν βεβαπτισμένων καὶ πιστευόντων, τῶν μελῶν αὐτῆς.
β. Αἱ Προϋποθέσεις
῾Ο Κύριος ἐκάλεσεν ἡμᾶς ᾿Αδελφοὺς Αὐτοῦ, ἐπειδὴ «ἐκ τοῦ πληρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν καὶ χάριν ἀντὶ χάριτος» (᾿Ιωάν. α´ 16).
Διὰ νὰ εἴμεθα ὅμως ᾿Αδελφοὶ Αὐτοῦ καὶ τέκνα γνήσια καὶ ἀληθινὰ τοῦ ᾿Επουρανίου Πατρός, πρέπει νὰ εἴμεθα Μαθηταὶ τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
Εἶναι χρήσιμον καὶ ἐποικοδομητικόν, ὅπως γνωρίζωμεν ποίους ὁ Κύριος ἀναγνωρίζει ὡς Μαθητὰς καὶ ᾿Αδελφοὺς Αὐτοῦ καὶ Υἱοὺς τοῦ ᾿Επουρανίου Πατρός·
1. Τοὺς ἀποδεχομένους τὴν διδασκαλίαν καὶ τηροῦντας τὰς ἐντολὰς Αὐτοῦ.
Εἶπε· «ἐὰν ὑμεῖς μείνητε ἐν τῷ λόγῳ τῷ ἐμῷ ἀληθῶς μαθηταί μου ἐστέ καὶ γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (᾿Ιωάν. η´ 31-32).
Εἰς τὸν λόγον αὐτὸν τοῦ Κυρίου διακρίνομεν·
Πρῶτον, ὅτι ὀφείλομεν· α) ὅπως παραμένωμεν εἰς τὸν λόγον Του, β) ὅπως ἐκζητῶμεν Αὐτὸν καὶ μόνον, γ) ὅπως μὴ τρέχωμεν ὄπισθεν ἄλλων διδασκάλων (Βλ. Λουκ. κα´ 8) καὶ δ) ὅπως μὴν ἑτεροζυγῶμεν ἀπίστοις (Βλ. Β´ Κορ. στ´ 14).
Δεύτερον, ὅτι ἡ ἀλήθεια γνωρίζεται μόνον ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι μένουν εἰς τὸν λόγον Αὐτοῦ. Θὰ ἐλέγωμεν, ὅτι ἡ ἐμμονή, ἡ προσήλωσις καὶ ἡ ἀποδοχὴ τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου ἀποτελεῖ οὐσιώδη προϋπόθεσιν διὰ τὴν γνῶσιν τῆς ἀληθείας, πάσης ἀληθείας, Αὐτοῦ τοὐτέστιν τοῦ Θεοῦ.
Τρίτον, ὅτι ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπίγνωσις τῆς ἀληθείας ἐλευθερώνει τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ πᾶν ψεῦδος, πλάνη καὶ πάθος. Ζͺῇ ἐν τῇ ἀληθείᾳ τοὐτέστιν ἐν τῷ Θεῷ.
2. Τοὺς βιοῦντας τὴν ἐν Χριστῷ ᾿Αδελφότητα «ἐν ἀγάπῃ».
Εἶπε· «ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (᾿Ιωάν. ιγ´ 35).
῾Ο ῞Αγιος ᾿Ιωάννης ὁ Θεολόγος καὶ διδάσκαλος τῆς ἀγάπης τονίζει ἐμφαντικῶς·
«᾿Αδελφοί, οὐκ ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ἀλλ’ ἐντολὴν παλαιάν, ἣν εἴχετε ἀπ᾿ ἀρχῆς· ἡ ἐντολὴ ἡ παλαιὰ ἐστιν ὁ λόγος ὃν ἠκούσατε ἀπ᾿ ἀρχῆς. πάλιν ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ὅ ἐστιν ἀληθὲς ἐν αὐτῷ καὶ ἐν ὑμῖν, ὅτι ἡ σκοτία παράγεται καὶ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν ἤδη φαίνει. ὁ λέγων ἐν τῷ φωτὶ εἶναι, καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μισῶν, ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶν ἕως ἄρτι. ὁ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ μένει, καὶ σκάνδαλον ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν· ὁ δὲ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶ καὶ ἐν τῇ σκοτίᾳ περιπατεῖ, καὶ οὐκ οἶδε ποῦ ὑπάγει, ὅτι ἡ σκοτία ἐτύφλωσε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ» (Α´ ᾿Ιωάν. β´ 7-11).
῾Η διδασκαλία αὕτη ἀποτελεῖ τὴν βάσιν ἐπὶ τῆς ὁποίας ἐρείδεται τόσον ἡ κατανόησις, ὅσον καὶ ἡ βίωσις τῆς καινῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης.
3. Τοὺς βιοῦντας τὴν ᾿Αδελφότητα ταπεινούμενοι καὶ διακονοῦντες.
῾Υπόδειγμα ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Κύριος διὰ τῆς νίψεως τῶν ποδῶν τῶν μαθητῶν Αὐτοῦ. ῞Οταν ἐπεράτωσεν τὸ ἔργον Αὑτοῦ εἶπε· «Εἰ οὖν ἐγὼ ἔνιψα ὑμῶν τοὺς πόδας, ὁ Κύριος καὶ Διδάσκαλος, καὶ ὑμεῖς ὀφείλετε ἀλλήλων νίπτειν τοὺς πόδας» (᾿Ιωάν. ιγ´ 14) ᾿Επίσης εἶπε· «Οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν μέγας γενέσθαι, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν δοῦλος· ὥσπερ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν» (Ματθ. κ´ 26-28).
Οἱ μαθηταὶ τοῦ Κυρίου διακρίνονται ἐκ τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς διακονίας τῶν ἀδελφῶν «μηδὲν ἀπελπίζοντες» (Λουκ. στ´ 35).
῾Ο ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ἔγραψε, ὅτι τοὺς χριστιανοὺς ἑνώνει ἀφ᾿ ἑνὸς τὸ πέτρινον θυσιαστήριον, δηλαδὴ ἡ ἁγία Τράπεζα, ἐξ ἧς τρέφονται καὶ αὐξάνονται εἰς τὴν «ἐν Χριστῷ ζωήν» ἀφ᾿ ἑτέρου τὸ θυσιαστήριον τῆς ἀγάπης, δηλαδὴ ἡ διακονία καὶ ἡ φιλανθρωπία.
4. Τοὺς μετέχοντας τοῦ κοινοῦ Εὐχαριστιακοῦ Δείπνου.
῾Η υἱοθεσία οὔτε ἐδόθη οὔτε βιοῦται ἀπροϋποθέτως. Προσφέρεται ὑπὸ τοῦ ᾿Επουρανίου Πατρὸς ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ καὶ διὰ τῆς συμμετοχῆς εἰς τὰ ῞Αγια καὶ ῾Υπεράγια Μυστήρια Αὑτῆς καὶ γενικῶς εἰς τὴν ἐν Χριστῷ ζωήν. Οἱ μαθηταὶ τοῦ Κυρίου μετέχουν εἰς τὰ Μυστήρια τῆς ᾿Εκκλησίας, τὰ ὁποῖα δὲν ἀποτελοῦν θρησκευτικὰς τελετάς, ἀλλὰ τρόπους κοινωνίας μετὰ τοῦ Θεοῦ.
Εἶπεν ὁ Κύριος·
«Τοῦτο ποεῖται εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν» (Λουκ. κβ´ 19).
Καὶ ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος·
«῾Οσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλετε ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ» (Α´ Κορινθ. ια´ 26 ).
Οἱ μαθηταὶ συναθροίζονται καὶ τελοῦν τὸ κορυφαῖον Μυστήριον τῆς θείας Εὐχαριστίας καὶ μεταλαμβάνουν τοῦ Σώματος καὶ Αἵματος Αὑτοῦ. Οὕτως ἡ Εὐχαριστιακὴ Σύναξις δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῆν συνάθροισιν μελῶν ἐγκοσμίου ὀργανώσεως, ἀλλὰ συνιστᾶ μετοχὴ εἰς τὸ Μυστήριον τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀθανασίας, δι᾿ οὗ ὁ πιστός, ὑπερβαίνει τὰ ὅρια τῆς κτιστῆς, φθαρτῆς ὑπάρξεως καὶ ἁμαρτωλῆς ζωῆς αὐτοῦ ἑνούμενος ἐν Χριστῷ καὶ γενόμενος «κοινωνὸς θείας φύσεως» (πρβλ. Β´ Πέτρ. α´ 4)).
Αὐτῆς τῆς ἀληθείας καὶ τῆς ζωῆς κήρυξ «στῦλος καὶ ἑδραίωμα» (Τιμ. γ´ 15), ἐγένετο ἡ ᾿Εκκλησία, καθὼς πορεύεται ἐν τῷ κόσμῳ μεταξὺ τῶν δύο παρουσιῶν καὶ φανερώσεων τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῆς βιώσεως τοῦ μυστηρίου τῆς σαρκώσεως εἰς τὴν προσδοκίαν τῆς κοινωνίας μετὰ τοῦ Θεοῦ καὶ συμμετοχῆς εἰς τὴν ζωὴν Αὐτοῦ καὶ ἀγαλλομένη ψάλλει καὶ ἀναφωνεῖ «ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ» (Α´ Κορ. ια´ 26)·
«Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν
Εὐλογημένος ὁ ᾿Ερχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» .
(Ψαλμ. 117, (118) 26-27).
«Καὶ τὸ Πνεῦμα καὶ ἡ νύμφη λέγουσιν· ἔρχου, καὶ ὁ ἀκούων εἰπάτω· ἔρχου» (᾿Αποκ. κβ´ 17).
