Twitter

Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
κ. ΔΑΝΙΗΛ

«Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν καί Πνεύματος ἐπιδημίαν, καί προθεσμίαν ἐπαγγελίας καί ἐλπίδος συμπλήρωσιν. Καί τό μυστήριον ὅσον! ὡς μέγα τε καί σεβάσμιον!» Οὕτως ὁ ὑψίνους ἐκεῖνος Ἅγιος Πατήρ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἡ ποικίλη μοῦσα τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐλῆς πανηγυρίζει διά τήν ἀποστολήν τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἰς τούς ἀνθρώπους, ἀφοῦ συνεπληρώθησαν πενήντα ἡμέρες ἀπό τήν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί δέκα ἀπό τῆς εἰς οὐρανούς ἀνόδου Του καί τῆς ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καθέδρας. Ὁ αὐτός θειότατος Πατήρ ἐπίσης μᾶς προτρέπει «Περί τῆς ἑορτῆς βραχέα φιλοσοφήσωμεν, ἵνα πνευματικῶς ἑορτάσωμεν…. Καί οὐδέν οὕτως εὐφραίνει καλόν τῶν φιλοκάλων οὐδένα, ὡς τό πανηγυρίζειν πνευματικῶς τόν φιλέορτον». Τοιαύτην πνευματικήν πανήγυριν θά ἐπιδιώξωμεν νά συστήσωμεν, χάριν τῆς πνευματικῆς ὠφελείας τῶν φιλεόρτων τέκνων τῆς Ἐκκλησίας, γράφοντες ὀλίγα τινά περί τῆς μεγάλης αὐτῆς ἑορτῆς τῆς Ἁγίας Πεντηκοστῆς καί ταῦτα ἐρανιζόμενοι παρά τῶν θεοφόρων πατέρων μας, οἵτινες ἦσαν κάτοχοι τοῦ Παναγίου Πνεύματος καί τῶν θείων Αὐτοῦ χαρισμάτων.

Πρώτη καί κυρία διδασκαλία τῆς μιᾶς ἁγίας καθολικῆς καί ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ἡμῶν δηλαδή τῶν Ὀρθοδόξων, εἶναι ἡ θεότης τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Παρελάβομεν, πιστεύομεν, κηρύττομεν καί διδάσκομεν ὅτι, τό Πνεῦμα τό ἅγιον εἶναι τό τρίτον πρόσωπον τῆς μιᾶς καί ἀδιαιρέτου θείας οὐσίας. Παρελάβομεν, πιστεύομεν καί κηρύττομεν, ὅτι ὁ ἀληθινός καί ζωντανός Θεός εἶναι Τριάς κατά τά πρόσωπα ἤ ὑποστάσεις καί Μονάς κατά τήν φύσιν ἤ οὐσίαν. Ο ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΑΤΗΡ ΥΙΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑ, ΤΡΙΑΣ ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΣ.

Αὐτήν τήν θεότητα τοῦ Παναγίου καί Ζωαρχικοῦ Πνεύματος ἐκήρυξεν πλεῖον καί κάλλιον παντός ἄλλου ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ὁ ὁποῖος ἐσυστηματοποίησε καί ἀπεκρυστάλλωσε τήν περί Ἁγίας Τριάδος διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας, διό καί ἔλαβε τήν προσωνυμίαν τοῦ Θεολόγου. Ἐκ τούτου διδασκόμεθα καί τά ἑξῆς περί τῆς θεότητος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «Τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ὑπῆρχε μέν πάντοτε καί ὑπάρχει καί θά ὑπάρχῃ, καί δέν ἔλαβε ποτέ ἀρχήν οὔτε θά ἔλθῃ καιρός πού θά παύσῃ νά ὑπάρχῃ, ἀλλά εὑρίσκεται πάντοτε εἰς τήν ἰδίαν θέσιν μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱόν καί συνυπολογίζεται μαζί των. Διότι δέν ἔπρεπε νά λείπῃ ποτέ ἤ ὁ Υἱός ἀπό τόν Πατέρα ἤ τό Πνεῦμα ἀπό τόν Υἱόν. Διότι ἡ Θεότης θά ἦτο χωρίς δόξαν διά τόν μέγιστον, ἐάν ἐθεωρεῖτο, ὅτι ἀπό μεταμέλειαν τυχόν εἶχεν προβῆ εἰς τήν συμπλήρωσιν τῆς τελειότητος. Ἦτο λοιπόν πάντοτε (τό Πνεῦμα) μεταλαμβανόμενον καί ὄχι μεταλαμβάνον, τελειοποιοῦν καί ὄχι τελειοποιούμενον, συμπληροῦν καί ὄχι συμπληρούμενον, ἁγιάζον καί ὄχι ἁγιαζόμενον, θεοποιοῦν καί ὄχι θεοποιούμενον, τό ἴδιο πάντοτε καί πρός τόν ἑαυτόν του καί πρός ἐκείνους μέ τούς ὁποίους εἶχεν συνταχθῆ, ἀόρατον, ἄχρονον, μή δυνάμενον νά περιορισθῇ, ἀμετάβλητον, χωρίς ποιότητα, χωρίς ποσότητα, χωρίς μορφήν, μή δυνάμενον νά ψηλαφηθῇ, κινούμενον ἀφ᾿ ἑαυτοῦ, ἀεικίνητον, αὐτεξούσιον, αὐτοδύναμον, παντοδύναμον (ἔστω καί ἄν ὅλα τά τοῦ Πνεύματος, ὅπως καί ὅλα τά τοῦ Μονογενοῦς, ἀναφέρονται εἰς τήν πρώτην αἰτίαν δηλαδή τήν μίαν καί ἀδιαίρετον θείαν οὐσίαν), ζωή ἡ ὁποία ζωοποιεῖ, φῶς καί δότης φωτός τό ἴδιον ἀγαθόν καί πηγή ἀγαθότητος. Πνεῦμα εἰλικρινές, κυριαρχικόν, κύριον, ἀποστέλλον, ἀποχωρίζον, δημιουργοῦν ναόν διά τόν ἑαυτόν του, καθοδηγοῦν, πράττον κατά βούλησιν, διανέμον τά χαρίσματα. Πνεῦμα υἱοθεσίας, ἀληθείας, συνέσεως, γνώσεως, εὐσεβείας, θελήσεως, δυνάμεως, φόβου ἐκείνων οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀπαριθμηθῆ. Δι᾿ αὐτοῦ γίνεται γνωστός ὁ Πατήρ καί δοξάζεται ὁ Υἱός καί ἀπό αὐτούς μόνον γίνεται γνωστή μία πίστις, μία λατρεία, μία προσκύνησις, μία δύναμις, μία τελειότης, ἕνας ἁγιασμός. Διά ποῖον λόγον ὅμως θά πρέπει νά μακρηγορῶ Ὅλα ὅσα ἔχει ὁ Πατήρ ἀνήκουν καί εἰς τόν Υἱόν, ἐκτός ἀπό τήν ἀγεννησίαν. Ὅλα ὅσα ἔχει ὁ Υἱός ἀνήκουν καί εἰς τό Πνεῦμα, ἐκτός ἀπό τήν γέννησιν. Αὐτά δέ δέν διακρίνουν οὐσίας, ὅπως ὑποστηρίζω ἐγώ, ἀλλά ἀποτελοῦν διακρίσεις (ἰδιώματα) γύρω ἀπό μιά οὐσίαν». Οἱ λόγοι αὐτοί τοῦ Θεολόγου ἐκ τοῦ πρωτοτύπου ἀρχαίου κειμένου χρησιμοποιοῦνται κατά λέξιν ἀπό τόν ὑμνογράφον τῶν στιχηρῶν τῶν Αἴνων τῆς Πεντηκοστῆς. Τό ἴδιο συμβαίνει ἐπίσης καί μέ φράσεις ἄλλων ὕμνων τῆς Πεντηκοστῆς, οἱ ὁποῖες ἀνιχνεύονται κατά λέξιν εἰς τόν λόγον αὐτόν τοῦ Θεολόγου πατρός.

Δευτέρα ἐπίσης κυρία καί βασική διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων καί τῆς Ἐκκλησίας πάσης εἶναι, ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐξεχύθη εἰς τόν κόσμον ὅλον καί εἰς τούς ἀνθρώπους ὡς εὐλογία τοῦ ἀοράτου καί ἐπουρανίου φιλανθρώπου Θεοῦ καί Πατρός ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, μετά τήν ἐπί τοῦ σταυροῦ θυσίαν τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καί τήν ἔνδοξον ἀνάστασιν Του καί τήν εἰς οὐρανούς ἔνδοξον ἀνάληψιν Του. Ὅμως ἔδρα ἐξ ἀρχῆς εἰς τόν κόσμον καί κατά τήν ἐποχήν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Τότε μέν ἀμυδρῶς, ἀπό τήν Πεντηκοστήν καί ἐντεῦθεν τελειώτερον. Πρίν τήν Πεντηκοστή ἦτο παρόν μέ τήν ἐνέργεια Του. Μετά τήν Πεντηκοστήν «συγγίνεται» καί «συμπολιτεύεται» «οὐσιωδῶς». Δηλαδή ἔρχεται κοντά μας καί μᾶς συμπαραστέκεται κατ᾿ οὐσίαν.

Τό Ἅγιον Πνεῦμα συνδημιουργεῖ μετά Πατρός καί Πνεύματος τόν ἀόρατον καί πνευματικόν κόσμον, ἀλλά καί αὐτόν τόν ὁρατόν καί αἰσθητόν κόσμον. Τά πάντα κατά τήν θεολόγον ἔκφρασιν «ὁ Πατήρ δι᾿ Υἱοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι» ἐδημιούργησεν. Τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐνεργοῦσε τόν φωτισμόν καί τόν ἁγιασμόν τῶν ἀγγελικῶν καί οὐρανίων δυνάμεων. «Διότι ἡ τελείωσις καί ὁ φωτισμός των, ἡ δυσκολία των νά μετακινηθοῦν πρός τό κακόν ἤ ἡ τελεία ἀδυναμία των νά τό πράξουν, δέν προερχόταν ἀπ᾿ ἀλλοῦ παρά μόνον ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα». «Κατόπιν ἐνεργοῦσε εἰς τούς Πατέρες καί εἰς τούς Προφῆτες, ἀπό τούς ὁποίους ἄλλοι μέν ἤ ἐφαντάσθησαν ἤ ἐγνώρισαν τόν Θεόν, ἄλλοι δέ καί προεγνώρισαν τό μέλλον σφραγίζοντες μέ τό Πνεῦμα τόν νοῦν των καί ζῶντες ὡς παρόντες τά μέλλοντα». Τέλος δέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐνεργοῦσε καί εἰς τούς Μαθητές τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ κατά διαφορετικόν τρόπον στίς περιόδους τῆς ζωῆς των. Πρίν τό Πάθος τοῦ Χριστοῦ. Ἀπό τήν Ἀνάστασιν μέχρι τήν Πεντηκοστήν. Καί ἀπό τῆς Πεντηκοστῆς καί ἐντεῦθεν.

Τρίτη μεγάλη καί ἐπίσημη διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας στηριζομένη εἰς τήν ἁγίαν Γραφήν εἶναι, ὅτι ἡ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ ἔκχυσις Του ἐπί πᾶσαν σάρκα ἦτο προφητευμένη καί ἀναμενομένη. Ἦταν ὑπόσχεσις τοῦ προανάρχου Θεοῦ καί Πατέρα μας δοθεῖσα εἰς τούς δικαίους καί τούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Διά τοῦτο καί κατά τήν ἡμέραν τῆς καταβάσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν» ὁ κορυφαῖος τοῦ θείου καί ἱεροῦ συλλόγου τῶν Ἀποστόλων ὡμίλησε πρός τό ἀποροῦν καί θαυμάζον πλῆθος τῶν Ἰουδαίων λέγων, ὅτι αὐτό πού βλέπετε καί ἀκοῦτε εἶναι ἡ ἐκπλήρωσις ἐκείνων πού προανήγγειλαν καί προελάλησαν οἱ Προφῆτες. Εἶπε δέ ἐπί λέξει «Αὐτό εἶναι ἐκεῖνο πού ἔχει λεχθῆ διά τοῦ προφήτου Ἰωήλ. Θά συμβῇ τοῦτο κατά τίς ἔσχατες ἡμέρες, λέγει ὁ Θεός, θά ἐκχύσω ἀπό τό Πνεῦμα μου εἰς κάθε ἄνθρωπον…… ἀκόμη καί εἰς τούς δούλους μου καί εἰς τίς δοῦλες μου κατά τίς ἡμέρες ἐκεῖνες θά χύσω ἀπό τό Πνεῦμα μου». Ὁ δέ ἅγιος Γρηγόριος παρατηρεῖ ὅτι « ἡ ὑπόσχεσις ἐπειδή εἶναι ἁπλόχερη θά διατηρηθῇ καί θά παραμείνῃ αἰωνίως, εἴτε τώρα μαζί μέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι εἶναι προσωρινά ἄξιοι, εἴτε ἀργότερα μαζί μέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι θά ἀξιωθοῦν τῆς αἰωνίου ζωῆς, ὄχι μόνον ὅταν τό διατηρήσωμεν ὁλόκληρον μέ τήν ζωήν μας, ἀλλά ὅταν δέν τό ἀπομακρύνωμεν τόσον πολύ ὅσον περισσότερον ἁμαρτάνομεν».

Περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τῶν θαυμαστῶν ἔργων Του ὁμιλοῦν τά θεόπνευστα βιβλία τοῦ Νόμου. Εἰς τήν Γένεσιν ἀναγιγνώσκομεν, ὅτι «καί πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος». Ἐξηγεῖ δέ ὁ Μέγας φωστήρ τῆς Καισαρείας Βασίλειος, ὅτι ἡ γραφή «Πνεῦμα Θεοῦ» ἐννοεῖ τό Ἅγιον Πνεῦμα· διότι αὐτή ἡ ὀνομασία φυλάσσεται ὑπό τῆς Γραφῆς ἰδιαιτέρως καί κατ᾿ ἐξαίρεσιν διά τό Ἅγιον Πνεῦμα, καί δέν ὀνομάζεται ἄλλο πνεῦμα «Πνεῦμα Θεοῦ», παρά μόνον τό Ἅγιον Πνεῦμα πού συμπληρώνει τήν Μακαρίαν Τριάδα τῆς Θεότητας». Ἡ δέ σημασία τοῦ ρητοῦ λέγει ὁ θεοφόρος Πατήρ εἶναι ἡ ἑξῆς «τό «ἐπεφέρετο», τό χρησιμοποιοῦν ἀντί τοῦ «συνέθαλπε» καί «ἐζωογόνει» τήν φύσιν τῶν ὑδάτων, ὅπως τό πτηνόν πού κλωσᾷ τά αὐγά του, καί καθώς τά ζεσταίνει τούς ἐγχύνει σάν μέ ἔνεσιν μίαν ζωτικήν δύναμιν». Περί τοῦ Ἰωσήφ τοῦ παγκάλου γράφεται «Μή εὑρήσομεν τοιοῦτον (οἷός ἐστιν ὁ Ἰωσήφ) ὅς ἔχει Πνεῦμα Θεοῦ ἐν αὑτῷ». Εἰς τήν Ἔξοδον δέ πάλιν εἶπεν ὁ Θεός πρός Μωϋσῆν «Καί σύ λάλησον πᾶσι τοῖς σοφοῖς τῇ διανοίᾳ, οὕς ἐνέπλησα σοφίας καί αἰσθήσεως». Καί περί τοῦ Βεσελεήλ τοῦ ἀρχιτέκτονος τῆς σκηνῆς ὁ Θεός λέγει «Καί ἐνέπλησα αὐτόν Πνεῦμα Θεῖον σοφίας καί συνέσεως καί ἐπιστήμης». Καί πρός τόν Μωϋσῆν εἶπεν ὁ Θεός «Καί καταβήσομαι καί λαλήσω ἐκεῖ μετά σοῦ· καί ἀφελῶ ἀπό τοῦ Πνεύματος τοῦ ἐπί σοί, καί ἐπιθήσω ἐπ᾿ αὐτούς» (τούς ἑβδομήκοντα δηλαδή ἄνδρας τούς πρεσβυτέρους). Ὁ δέ Μωϋσῆς εἶπεν «Τίς δῴη πάντα τόν λαόν Κυρίου προφήτας Ὅταν δῷ Κύριος τό Πνεῦμα αὑτοῦ ἐπ᾿ αὐτούς».

Ἡ μετάδοσις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκηρύχθη καί ὑπό διαφόρων Προφητῶν, ὅπως π. χ. τοῦ Ἰωήλ, τοῦ ὁποίου ἡ προφητεία ἐμνημονεύθη. Ἐπίσης ἀπό τόν Προφήτην Μιχαίαν λέγοντος τοῦ Θεοῦ «Οὐκ ἔσται ὁ ἐπακούων αὐτῶν, εἰ μή ἐγώ ἐμπλήσω ἰσχύν ἐκ Πνεύματος Ἁγίου». Ἀπό τόν Ἡσαΐαν λέγοντος «Διά τόν φόβον Σου, Κύριε, ἐν γαστρί ἐλάβομεν καί ὠδινήσαμεν καί ἐτέκομεν Πνεῦμα σωτηρίας Σου, ἐποιήσαμεν ἐπί τῆς γῆς». Ἀπό τόν Δαυΐδ ὡς ἑξῆς «Καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καί Πνεῦμα εὐθές ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου». Καί πάλιν «Τό Πνεῦμα Σου τό Ἅγιον μή ἀντανέλῃς ἀπ᾿ ἐμοῦ». Ἀπό τόν Ἰώβ «Πνεῦμα Θεῖον τό περιόν μοι ἐν ρινί». Καί ἀλλοῦ ὁ αὐτός λέγει «Πνεῦμα Θεοῦ τό ποιῆσαν με· Πνοή δέ Παντοκράτορος ἡ διδάσκουσά με». Τήν ἀνακαίνισιν τῶν ἀνθρώπων διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκήρυξε ὁ Ἰεζεκιήλ τοῦ Κυρίου λέγοντος «Καί δώσω ὑμῖν καρδίαν καινήν, καί Πνεῦμα καινόν δώσω ὑμῖν, καί ἀφελῶ τήν καρδίαν τήν λιθίνην ἐκ τῆς σαρκός ὑμῶν, καί δώσω ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην, καί τό Πνεῦμα μου δώσω ἐν ὑμῖν».

Τό Ἅγιον Πνεῦμα ἀνύψωσε τόν προφήτην Ἠλίαν μέ τό ἅρμα καί τοῦτο ἐζήτησε νά λάβῃ διπλάσιον ὁ Ἑλισσαῖος. Ἀπ᾿ αὐτό τό ἀγαθόν καί κυρίαρχον Ἅγιον Πνεῦμα ὡδηγεῖτο ὁ Δαυΐδ καί εἰς Αὐτό ἐστηρίζετο. Αὐτό τό Πνεῦμα, ἐπειδή εἶναι πάνσοφον καί πολύ φιλάνθρωπον, ἄν παραλάβῃ ποιμένα τόν κάνει ψαλμωδόν, ὁ ὁποῖος ἐξορκίζει τά πονηρά πνεύματα, καί τόν ἀναδεικνύῃ βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ. Ἄν παραλάβῃ αἰγοβοσκόν, ὁ ὁποῖος μαζεύει μοῦρα, τόν κάνει προφήτην. Θυμηθῆτε τόν Δαυΐδ καί τόν Ἀμώς. Τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐάν λάβῃ ἕναν ἔξυπνον νεανίαν, τόν κάνει κριτήν τῶν ἡλικιωμένων καί μεγαλειτέρων του, παρά τήν ἡλικίαν του. Τό μαρτυρεῖ ὁ προφήτης Δανιήλ. Ἐάν τέλος παραλάβῃ ἁλιεῖς, τούς κάνει ἁλιεῖς ἀνθρώπων, ὥστε νά μποροῦν μέ τήν δύναμιν τοῦ λόγου τοῦ εὐαγγελίου νά ἁλιεύσουν τήν οἰκουμένην ὅλην.

Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναφερθοῦν τά μεγάλα καί θαυμαστά ἔργα τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ταῦτα ἐνδεικτικῶς ἀνεφέρθησαν διά νά κηρυχθῇ καί νά δοξασθῇ ἡ Τρισυπόστατος Θεότης, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἡ ΜΙΑ ΘΕΟΤΗΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑ.

Τετάρτη καί τελευταία μεγάλη διδασκαλία καί πίστις μας εἶναι, ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐδόθη εὐλογία εἰς τούς πιστούς ἀνθρώπους. Ἀποτελεῖ ἀπόδειξιν τῆς συμφιλιώσεις τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου, τῆς δικαιώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἐδόθη διά νά ἁγιασθῇ ὁ ἄνθρωπος, νά ἀνακαινισθῇ, νά ἐργασθῇ τίς θεῖες ἐντολές εἰς τήν παροῦσαν ζωήν. Εἰς δέ τήν μέλλουσαν διά νά δοξαθῇ καί νά θεωθῇ «σύν τῷ Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν καί Θεῷ ἡμῶν». Ἔργον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι νά ὁδηγήσῃ τόν ἄνθρωπον εἰς τήν αἰωνίαν κατάπαυσιν, ἐκεῖ ὅπου ἀνεπαύθη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀνελθών εἰς τούς οὐρανούς. Ἔργον τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἶναι νά εἰσαγάγῃ τόν κάθε πιστό εἰς τόν ὁλόφωτον πατρικόν κόλπον τοῦ Προανάρχου Θεοῦ καί Πατρός ἡμῶν. Βεβαίως ἔργον τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἶναι καί ἡ ἀνακαίνισις τῆς φύσεως πάσης, ἡ ἀπαλλαγή της ἀπό τήν φθορά καί τήν ματαιότητα «ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς δόξης Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν».

Τόν σκοπόν διά τόν ὁποῖον κατηνέχθη τό Πνεῦμα τό Ἅγιον περιγράφει ὁ ρητορικώτατος χρυσσοῦς τήν γλῶσσαν Ἰωάννης εἰς τόν πρῶτον λόγον εἰς τήν Ἁγίαν Πεντηκοστήν. Λέγει ἐπί λέξεσιν «Ἔπεσε ἀπό τόν οὐρανό βροχή, ὄχι γιά νά προκαλέσῃ καρποφορία τῆς γῆς, ἀλλά γιά νά πείσῃ τό ἀνθρώπινο γένος νά προσφέρῃ καρπόν τῆς ἀρετῆς στό γεωργό τῶν ἀνθρώπων. Καί ἐκεῖνοι πού δέχθηκαν μιά σταγόνα βροχῆς ἀπό τόν οὐρανό ξέχασαν ἀμέσως τόν ἑαυτό τους καί ξαφνικά ὅλη ἡ γῆ γέμισε ἀπό ἀγγέλους· ἀγγέλους ὄχι ἐπουράνιους, ἀλλά πού φανερώνουν μέ τό ἀνθρώπινο σῶμα τους τήν ἀρετή τῶν ἀσωμάτων δυνάμεων. Γιατί δέν κατέβηκαν οἱ ἄγγελοι στή γῆ, ἀλλά, πράγμα πού ἦταν πιό θαυμαστό, οἱ ἄνθρωποι ἀνέβηκαν πρός τήν ἀρετή τῶν ἀγγέλων· δέν περιφέρονταν δηλαδή μέ γυμνές τίς ψυχές, ἐπειδή περιφρόνησαν τό σῶμα, ἀλλά, διατηρώντας τήν φυσική τους κατάστασι, γίνονταν ἄγγελοι στήν προαίρεσι».

Ὁ πνεύματι καί ὀνόματι μέγιστος ὁ Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γράφει, ὅτι οὔτε ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δίδεται εἰς τόν ἄνθρωπον ἀπό τόν Θεόν χωρίς νά ἔχῃ δεκτικήν ἐπιτηδειότητα ὁ ἄνθρωπος πού πρόκειται νά τήν λάβῃ, νά εἶναι δηλαδή κατάλληλος ὁ ἄνθρωπος νά δεχθῇ τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οὔτε ἐπίσης ὁ ἄνθρωπος δύναται νά λάβῃ κάποιο χάρισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ φυσικήν μόνο δύναμιν χωρίς τήν ὑπερφυσικήν δύναμιν τοῦ Θεοῦ. Ἄς ἀκούσουν τά θεῖα λόγια τοῦ θεοφόρου πατρός, ὅλοι ὅσοι ἀσύνετοι λέγουν ὅτι λαμβάνουν τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα οἱ αἱρετικοί πεντηκοστιανοί καί οἱ λοιποί. Γράφει ὁ θεολογικώτατος Μάξιμος «Ἡ χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος δέν ἐνεργεῖ σοφία στούς ἁγίους, χωρίς τό νοῦ πού δέχεται τήν σοφία· οὔτε γνώση, χωρίς τήν δύναμιν τοῦ λογικοῦ πού δέχεται τήν γνώση· οὔτε πίστη χωρίς τήν πληροφορία τοῦ νοῦ καί τοῦ λογικοῦ περί τῶν μελλόντων, πού ἦταν ὡς τότε ἄδηλα σέ ὅλους· οὔτε χαρίσματα ἰμάτων, χωρίς φυσική φιλανθρωπία· οὔτε κανένα ἄλλο ἀπό τά λοιπά χαρίσματα, χωρίς τήν δεκτική ἱκανότητα καί δύναμη τοῦ καθενός. Οὔτε πάλι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀποκτήσει ἀπό φυσική του δύναμιν ἕνα ἀπό τά χαρίσματα πού ἀριθμήσαμε, χωρίς τήν θεία δύναμη πού τά χορηγεῖ. Τό φανερώνουν αὐτό ὅλοι οἱ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι ὕστερα ἀπό τίς ἀποκαλύψεις τῶν θείων ζητοῦν τούς λόγους ὅσων τούς ἀποκαλύφθηκαν». Ὥστε, ὅποιος θέλει νά λάβῃ πλουσιώτεραν τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πρέπει νά κάμῃ τόν ἑαυτόν του δεκτικώτερον διά τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν, καί τῆς καθάρσεως τῶν παθῶν. Ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἄν καί εἶναι καί λέγεται χάρις, ἐν τούτοις, δίδεται εἰς τούς πιστούς κατά τήν ἀναλογίαν τῆς καθαρότητος των καί τῆς πίστεως των. Ὁ δέ τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προσθέτει καί ταῦτα διά τήν τοῦ Πνεύματος διανεμομένην χάριν, ὅτι «Μόνο στόν Χριστό πού ἦλθε καί αὐτός ἀπό πάνω δέν δίδεται μέ μέτρο τό Πνεῦμα ἀπό τόν Πατέρα· ἐκεῖνος καί κατά σάρκα ἀκόμη εἶχε ὁλόκληρη τήν θεία δύναμη καί ἐνέργεια, ἐνῷ σέ κανέναν ἄλλον δέν ἔγινε χωρητή ὅλη ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος, ἀλλά ἀτομικῶς ὁ καθένας ἀποκτᾶ ἄλλος τό ἕνα καί ἄλλος τό ἄλλο ἀπό τά χαρίσματα· διά νά μή νομίσῃ κανείς ὅτι ἡ ἀπό τό Πνεῦμα διδομένη στούς ἁγίους χάρις εἶναι φύσις».

Τήν ἀνακαινιστικήν δύναμιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος περιγράφει ὁ μέγας Βασίλειος εἰς τήν ὁμιλίαν του περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἰδού πῶς μεταβάλλει τόν ἄνθρωπον «Ὅταν εἰσέλθῃ τό Ἅγιον Πνεῦμα εἰς ψυχήν ἀνθρώπου, τοῦ ἔδωκε ζωήν, τοῦ ἔδωκε ἀθανασίαν, σήκωσε τόν πεσμένον, τό δέ ὄν (ζῶον λέγει ὁ ἅγιος Πατήρ) πού ἐκινήθη ἀΐδιον κίνησιν ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα ἔγινε ἅγιον· ὅταν δέ τό Ἅγιον Πνεῦμα εἰσέλθῃ καί κατοικήσῃ ἐντός τοῦ ἀνθρώπου, τότε ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἀπέκτησεν ἀξίαν Προφήτου, Ἀποστόλου, Ἀγγέλου, Θεοῦ, ἐνῷ προηγουμένως ἦταν χῶμα καί στάκτη».

Καί ταῦτα μέν συμβαίνουν, ὅταν τό Ἅγιον Πνεῦμα προσφοιτᾶ εἰς τήν ψυχήν τοῦ ἀνθρώπου. Τί συμβαίνει, ὅταν τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐγκαταλείπει τήν ψυχήν τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλοίμονον. Τότε ἡ ψυχή γίνεται νεκρά καί θνητή, ἄν καί κατά φύσιν εἶναι ζωντανή καί ἀθάνατος. Καθώς τό σῶμα μένει νεκρόν χωρίς τήν ψυχήν, ἔτσι καί ἡ ψυχή μένει νεκρά χωρίς τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Εἶπεν σχετικῶς ὁ θεοφόρος Μάξιμος «Ὅποια σχέσι καί θέσι (λόγον γράφει ὁ ἅγιος Πατήρ) ἔχει πρός τό σῶμα ἡ λογική ψυχή, τήν ἴδια ἔχει πρός τήν λογικήν ψυχήν τό Ἅγιον Πνεῦμα». Συμφώνως διδάσκει καί ὁ ποιμαντικώτατος Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης «Ὅπως ἀκριβῶς τό σῶμα ζῇ, ἐφ᾿ ὅσον ἡ ψυχή ὑπάρχει καί εὑρίκεται ἐντός αὐτοῦ, ὅταν δέ ἀναχωρήσῃ ἡ ψυχή, (τό σῶμα) μένει νεκρόν· ἔτσι καί ἡ ψυχή ζῆ, ὅταν ὑπάρχει καί εὑρίσκεται ἐντός της τό Ἅγιον Πνεῦμα, ὅταν ἀποφοιτήσῃ ἀπό τήν ψυχήν τό Ἅγιον Πνεῦμα, ἡ ψυχή χάνει τήν μακαρίαν ζωήν. Δέν διαλύεται, δέν ἐπιστρέφει εἰς τήν ἀνυπαρξίαν, εἰς τό μή ὄν, ἀλλά ζῆ ζωήν χειροτέραν παντός θανάτου». Καί ἐξηγεῖ ὁ αὐτός ἅγιος πατήρ ὅτι «Θάνατος εἰς τόν Ἀδάμ ἔγινεν, ὄχι ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τοῦ σώματος, ἀλλά ἡ ἀποφοίτησις, ἡ ἀναχώρησις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀπό τῆς ἀθανάτου ψυχῆς». Τά αὐτά διδάσκει καί ὁ θειότατος ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος εἰς τήν μδ´ ὁμιλίαν του.

Θά κλείσωμεν τόν παρόντα λόγον λέγοντες, ὅτι τόσον εἰς τήν ἁγίαν Γραφήν, ὅσον καί εἰς τίς συγγραφές τῶν θεοφόρων Πατέρων μας περιγράφεται ἐναργέστατα ἡ ἀλλοίωσις τήν ὁποίαν ἐπιφέρει ἡ θεόρρυτος χάρις τοῦ Παρακλήτου «ὅσοις ἔπνευσεν» κατά τόν ὑμνογράφον. Ἐμεῖς δέ μποροῦμε νά ἀξιωθοῦμε νά λάβουμε ἀφθονωτέραν καί πλουσιωτέραν «τήν ἐξ ὕψους δύναμιν» ὑπό τίς ἑξῆς προϋποθέσις ἤ ὅρους:

α) Ὅταν ἔχωμεν πίστιν ὀρθήν καί ἀληθῆ, σώζουσα πίστι. Διότι ὑπάρχει καί μή σώζουσα πίστις, αὐτήν τήν ὁποία ἔχουν οἱ δαίμονες.

β) Ὅταν μετέχωμεν εἰς τά μυστηρία τῆς Ἐκκλησίας ἅπαντα καί μάλιστα ἐφ᾿ ὅσον εἴμεθα βαπτισμένοι εἰς τήν ἱεράν Ἐξομολόγησιν καί τήν θείαν Μετάληψιν τοῦ Ἁγίου Σώματος καί Αἵματος τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

γ) Ὅταν προσευχώμεθα καί λατρεύωμεν μέ συντεριμμένη καρδία καί πνεῦμα ταπεινώσεως τόν Θεόν.

δ) Ὅταν ἀπέχωμεν ἔργων κακῶν, ἐνθυμήσεων πονηρῶν, ἁμαρτωλῶν ἐπιθυμιῶν καί εἴμεθα γενικῶς νεκροί διά τήν ἁμαρτίαν.

ε) Ὅταν ἐργαζώμεθα τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τηροῦμε τό Νόμο Του, καί ἀγωνιζώμεθα παντί σθένει νά ἀποκτήσωμεν τίς θεουργές ἀρετές.

ζ) Καί τέλος ὅταν καταπατοῦμεν καί περιφρονοῦμεν ὅλα τά γήϊνα καί μάταια καί πρόσκαιρα τοῦ κόσμου τούτου χάριν τῶν αἰωνίων καί μακαρίων ἀγαθῶν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Διό λέγει καί ὁ Προφητάναξ Δαυΐδ «Τοῦ Θεοῦ οἱ κραταιοί τῆς γῆς σφόδρα ἐπήρθησαν». Ἑρμηνεύων τό δαυϊδικόν τοῦτο λόγιον ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει«Ὅσοι καταπατοῦν δηλαδή περιφρονοῦν τά γήϊνα καί γίνονται ἀνώτεροι αὐτῶν, αὐτοί ἔχουν μαρτυρηθεῖ, δηλαδή ἔχουν ἀποδειχθεῖ, ὅτι εἶναι ἄξιοι νά λάβουν τήν δωρεάν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».

Ἐάν λοιπόν ταῦτα σπουδάσωμεν νά κατορθώσωμεν, θά δεχθῶμεν τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τήν ἀναλογίαν τῆς καθαρότητός μας, καί θά ζήσωμεν τοῦ λοιποῦ ὡς οἰκεῖοι τοῦ Χριστοῦ, καί ὄχι ὡς ξένοι καί ἀλλότριοι Αὐτοῦ· ἐπειδή κατά τόν Παῦλον «Εἴ τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, οὗτος οὐκ ἔστιν αὐτοῦ». Ἀφοῦ ἀποβάλλωμεν τό φρόνημα τῆς σαρκός, τό ὁποῖον εἶναι θάνατος καί ταραχή, ἄς σπουδάζωμεν νά ἀποκτήσωμεν τό φρόνημα τοῦ Πνεύματος, τό ὁποῖον ἐκ τοῦ ἐναντίου εἶναι ζωή καί εἰρήνη, κατά τόν ἴδιον Παῦλον λέγοντα ὅτι, «τό φρόνημα τῆς σαρκός θάνατος, τό δέ φρόνημα τοῦ Πνεύματος, ζωή καί εἰρήνη». Ἔτσι θά λάβωμεν ὡς ἀρραβῶνα εἰς τήν παροῦσαν ζωήν τήν χάριν καί τήν δωρεάν καί τήν ἐνέργειαν τοῦ Παναγίου Πνεύματος, εἰς δέ τήν μέλλουσαν ζωήν θά δεχθῶμεν αὐτήν πλουσιωτέραν καί τελειοτέραν «χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ Παναγίου καί ζωοποιοῦ καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος· ᾯ Πρέπει πᾶσα δόξα σύν τῷ ἀνάρχῳ Προβολεῖ Αὑτοῦ καί τῷ ἀνάρχῳ Προβολεῖ Αὑτοῦ καί τῷ ὁμοουσίῳ Αὑτοῦ Λόγῳ εἰς τούς αἰῶνας». Ἀμήν.