Θεοφάνους Κεραμέως
Ὁμιλία ΣΤ΄- (Κυριακή Γ΄ Λουκᾶ)
Περὶ τοῦ υἱοῦ τῆς χήρας
(J.-P. Migne, Patrologia Graeca t. 132, 218C-236B)
Ἄλλην ὑπόθεσιν ὡρμημένος προοίμιον τοῦ λόγου ποιήσασθαι, ἐξετράπην πρὸς ἄλλο τὸν νοῦν, ὦ θεοσύλλεκτε θίασε! Ἐπιβαλών γὰρ τὸν ὀφθαλμὸν πρὸς τὸν εὐώνυμον της Ἐκκλησίας χορὸν, καὶ κενον «δών τὸν τόπον τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν ὅν πρὸ μικροῦ τὸ τοῦ θανάτου ἐξεθέρισε δρέπανον, ἴλυγγίασα δακρύων πλησθείς. Εἰμὶ γὰρ οὐκ ἀνδρεῖος ἀνταγωνίσασθαι πρὸς τῇ ν διὰ θανάτου τῶν φίλων διάζευξιν, ἀλλ’ ἀτεχνῶς ἀφιλόσοφος, καὶ ἐλέγχει με αὐτίκα καταῤῥέον τὸ δάκρυον. Καὶ ἀναστρέφεται τὰ σπλάγχνα καὶ ἡ καρδία σπαράσσεται λογιζομένου τῆς ζωῆς ἡμῶν τὸ ὠκύμορον. Ἆρα γὰρ οὐ σκιᾶς ἀδρανεστέρα τὰ ἡμέτερα; Οὐκ ἀφίπταται καθάπερ ἀπατηλοὶ τινες ὄνειροι; Ποῦ τὸ εἶδος ἐκεῖνο τὸ ἱεροπρεπές; ποῦ τῆς ἡλικίας το εὔστατον; ποῦ τῶν ὀφθαλμῶν ἡ λαμπρότης μετρία μαρμαίρουσα τῇ γλαυκοτητι; ποῦ τῆς ρινὸς τὸ ἡρέμα γρυπὸν καὶ βασιλικὸν κατὰ Πλάτωνα; ποῦ ἡ εὐπρεπὴς πολιά, καὶ τὸ γλυκύ τῆς ὁμιλίας καὶ χαρίεν; Τί μὴ λέγω τὸ μεῖζον; ποῦ ἡ ποικίλη τῆς ψαλμωδίας ἐμμέλεια; τίνα γὰρ οὐκ ἔθελγεν ἐν τοῖς ψαλμικοῖς ᾂσμασι καταμιγνύων τὰς χάριτας; Ἆρ' οὐ ταῦτα πάντα παρῆλθεν, ὡς ἐνύπνιον ἐξεγειρομένου, καί, ἀπέσβη, καὶ ᾤχετο ; Ἀλλ' ἐκείνῳ μὲν παράσχοι Θεὸς τὰς αἰωνίους σκηνάς, καὶ τὴν ὀφειλομένην τοῖς δικαίοις ἀνάπαυσιν · ἡμεῖς δὲ τῆς συνήθους διδασκαλίας ἁψώμεθα. Τῷ καιρῶ ἐκείνῳ « Ἐπορεύετο ὁ Ἰησοῦς εἰς πόλιν καλουμένην Ναΐν. « Ἐπειδήπερ ἡμῖν εἰς διδακαλίαν πρόκειται σήμερον, ἡ τοῦ ἐν τῇ πόλει Ναΐν, ἀναβεβιωκότος νεανίου ὑπόθεσις (ταύτην γὰρ ὁ ἱερὸς Λουκᾶς ἀφηγήσατο), φέρε, θεοσύλλεκτον ἄθροισμα, ζητήσωμεν πρότερον , τί βούλεται τῷ Σωτῆρι τῶν νεκρῶν ἡ ἀνάστασις. Εἰ γὰρ πεπίστευται ὡς ὁ θάνατος ἀπὸ τῶν φθαρτῶν καὶ γηΐνων πρὸς ἀπαθῆ ζωὴν μετάγει τὸν ἄνθρωπον (φιλανθρωπία γὰρ γέγονεν ἡ τοῦ θανάτου τιμωρία κατὰ τὴν Θεολόγου φωνήν, τὴν προσαφθεῖσαν τῇ ψυχῇ τῶν ἀλόγων φύσιν ἀποκαθαίρουσα), τὶς ἄρα εὐεργεσία τὸν ἅπαξ λυθέντα τῆς ἐπιπόνου ταύτης ζωῆς αὖθις ἐπαγάγειν πρὸς ταύτην τὴν πολυπαθῆ βιοτήν; φαμὲν τοίνυν πατρικαῖς ἀκολουθοῦντες φωναῖς, ὡς μὲν οἰκονομία τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἦν, ἔργοις πιστώσασθαι τὴν ἀνάστασιν, ἵνα μὴ διὰ λόγων μόνων, ἀλλά καὶ δι’ ἔργων ἐπιδειχθῇ. Ἐπεὶ δὲ μέγα καί, ὑπὲρ πίστιν ἦν τὸ θαῦμα τῆς ἀναστάσεως, διὰ τῶν κατωτέρων ἀρξάμενος ἡρέμα πῶς, τὴν πίστιν τῶν ἀνθρώπων προσερεθίζει τοῖς μείζοσι, καθάπερ οἱ τῶν μειρακίων διδάσκαλοι καταλλήλως τοὺς διδασκόμενους ἀνάγοντες, τέως μὲν ἁπλὰ τὰ στοιχεῖα διδάσκουσι · προεθισθέντα δὲ τὰς συλλαβὰς ἐκπαιδεύουσι, καὶ οὕτω ἐπὶ τὰς λέξεις, καὶ τοὺς λόγους ἀνάγουσιν. Οὕτω καὶ ο Κύριος πρότερον μὲν τὰς νόσους θεραπεύει, καὶ φυγαδεύει δαιμόνια, εἶτα τὴν ἴασιν δίδωσι τοῖς βεβλαμμένοις τὰ αἰσθητήρια, μετὰ ταῦτα τὴν ὑγείαν χαρίζεται τοῖς διὰ νόσων ἀπεγνωσμένων τῷ θανάτῳ γειτνιάσασιν, ὡς τῇ τοῦ Πέτρου πενθερᾷ, καὶ τῷ τοῦ ἑκατοντάρχου παιδί. Οὕτω προοδοποιήσας τῆς ἀναστάσεως τὸ μυστήριον διὰ τοῦ παρόντος θαύματος ἀνακαλύπτει τοῦτο τρανώτερον. Ἦν τις πόλις κατὰ τὴν Ἰουδαίαν Ναΐν παῖς ἦν ἐν αὐτῇ μονογενὴς χήρᾳ τινί, μαινομένην γάρ ἄντικρυς εἰ τὰς ἐν τούτῳ φωνὰς τοῦ Νυσσαέως ἀμείψαιμι. Ἦν οὖν ὁ παῖς οὐκ ἔτι τοιοῦτος, οἷος ἐν μειρακίοις εἶναι ἀλλ’ ἤδη ἐκ παίδων εἰς ἄνδρα τελῶν. Νεανίαν αὐτόν τὸν ὀνομάζει τὸ Εὐαγγέλιον, πολλά δι’ ὀλίγων διηγεῖται ἡ ἱστορία. Θρῆνος ἄντικρύς ἐστι, τὸ διήγημα. Χήρα, φησίν, ἡ τοῦ τεθνηκότος μήτηρ. ὁρᾷς τὸ βάρος τῆς συμφορᾶς; πῶς ἐν ὀλίγοις ὁ λὸγος τὸ πάθος ἐξετραγώδησε. Τί γὰρ ἐστι τὸ λεγὸμενον; Οὐκ ἦν αὐτῆς παιδοποιΐας ἐλπιὶς τὴν ἐπὶ τῷ ἐκλείποντι συμφορὰν θεραπεύουσα · χήρα γὰρ ἡ γυνὴ, οὐκ εἶχε πρὸς ἕτερον ἀντὶ τοῦ κατοιχουμένου βλέπειν · μονογενὴς γὰρ ὁ τόκος. Ὅσον δὲ τὸ ἐπὶ τούτου κακὸν, ῥᾴδιον συνιδεῖν τῷ μὴ ἀποξενομένῳ τῆς φύσεως. Μόνον ἐν ὠδῖσιν ἐκεῖνον ἐγνώρισε, μόνον ταῖς θηλαῖς τοῦτον ἐτιθηνίσατο, μόνος αὐτῇ φαιδράν ἐποίει τὴν τράπεζαν, μόνος ἦν τῆς κατὰ τὸν οἶκον φαιδρότητο; ἡ ὑπόθεσις, παίζων, σπουδάζων, ἀσκούμενος, φαιδρυνόμενος ἐν προόδοις, ἐν παλαίστραις, ἐν συλλόγοις νεότητος. Πᾶν ὅτι μητρὸς ὀφθαλμοῖς γλυκὺ τε, καὶ τίμιον, μόνος ἐκεῖνος ἦν. Ἤδη τοῦ γάμου τὴν ὥραν ἄγων, ὁ τοῦ γένους ὄρπηξ, ὃ τῆς διαδοχῆς κλάδος, ἡ βακτηρία τοῦ γήρως. Ἀλλὰ καὶ τῆς ἡλικίας προσθήκη ἄλλος θρῆνος. Ὁ γὰρ νεανίαν εἰπὼν, τὸ ἄνθος εἶπε τῆς μαρανθείσης ὥρας. Ἄρτι τοῖς ἰούλοις ὑποχλοάζοντα, οὔπω τοῦ πώγωνος διὰ βάθους ὑποπιμπλάμενον, ἔτι τῷ κὰλλει τῶν παρειῶν ἀποστίβοντα. Ἐράσμιος ἦν, καὶ ποθούμενος πᾶσιν ὁ παῖς. Αἱ παρθένοι ἐπηύχοντο τοιούτου νυμφίου γενέσθαι ὁμόζυγες · αἱ ὑπὸ ζυγόν, τοιούτους ἔχειν υἱούς. Οἱ γέροντες τῷ νεανίᾳ προσεῖχον, ὡς οἰκείῳ παιδί. Ἡ δὲ χήρα μήτηρ ἔχαιρε θαμινὰ περιπλεκομένη τῷ υἱῷ, καὶ φιλοῦσα τῷ ἐπὶ τοῦ χείλους ἄνθος καὶ τῆς παρειᾶς τὸ ἐρύθημα, καὶ τοὺς βοστρύχους ποτὲ μὲν ἀναπλέκουσα, ποτέ δὲ ἀνεῖσα ταῖς αὔραις περισοβολεῖν. Τάχα που ἡ ἀθλία, καὶ νύμφην ἀγαγεῖν ἐφαντάζετο τῷ καλῶ νεανία. Καὶ τὰς παρθένους περιεσκόπει ἐκλεγόμενη τὴν κρείττονα, καὶ τὸν στέφανον ὀνειροπόλει, καὶ τὴν παστάδα, καὶ τὸν ὑμέναιον. Ἦπου καὶ ὅρκος ἦν αὐτῇ ἐν τοῖς τῶν λόγων ἀμφιβόλοις ὁ παῖς, οὕτως ὀναίμην του μονογενοῦς μου υἱοῦ, οὕτω τὸν ἐκείνου φιλήσαιμι στέφανον, οὕτω παίδων ἐκείνου γενοίμην τροφὸς, οὕτω ταῖς τοῦ υἱοῦ χερσὶν ἡδέως ἐναποψύξαιμι. Ἀλλ' ἡ μὲν μήτηρ οὕτως ἀνέπνει μόνον μυνονουχὶ τὸν παίδα, τὸ γλυκὺ αὐτῇ παραμύθιον. Ὁ δὲ φόνος ῥαγδαῖος ἐπιπεσών, ἐπισκόπτει τὰς χρηστοτὲρας ἐλπίδας ἀναρπάσας αὐτὸν τῆς ζωῆς ἐν αὐτὴ τῇ νεότητι. Βαρὺ δὲ τι καὶ τραγικὸν πάθος τῇ μητρὶ συνηνέχθη. Τίνα γὰρ ψυχὴν ἐσχηκέναι νομίζετε τὴν δειλαίαν ἐκείνην μητέρα, εἰ τέως εἶχε ψυχήν, ὁρῶσαν ψυχοῤῥαγοῦντα τὸν φίλτατον, καὶ τὰ ἔσχατα πνέοντα, καὶ μόλις ἐπισκήπτοντα τῇ μητρὶ τὰ τελευταῖα, καὶ συντακτήρια ; Πῶς παραστήσω τῷ λόγω ὅπως ὁ μὲν νέος τῷ σφοδρῷ πυρετῷ κατὰ βραχὺ ἐμαραίνετο, ἡ δὲ μήτηρ παρίστατο περιδεής, καὶ ὑπότρομος, ἀπηνθρακωμένη τὰ σπλάγχνα, πεφριγμένη τὰ χείλη, κεκαρμένη τήν κόμην, γυμνὴ τὰ στέρνα, ἀπαρακάλυπτος τήν κεφαλήν, ἐλπίδι, καὶ φόβῳ μεριζομένη, ἐνατενίζουσα τῷ παιδὶ ἀσκαρδαμύκτω καὶ κεχῃνότι τῷ βλέμματι, καὶ ὥσπερ αὐτῷ συνεκπνέουσα, ἕως κατὰ βραχὺ ὑποῤῥεούσης αὐτοῦ τῆς τοῦ σώματος ἕξεως, καὶ τῶν φυσικῶν τόνων ἐλαττου μένων, καὶ δαπανουμένου τοῦ πνεύματος ὁ παῖς ἐναπέψυξε ; Πῶς εἶδε; πῶς ὑπέμεινε ; πῶς οὐ συναπῆλθε τῷ τελευτήσαντι; Ἐμέ γοῦν τοσοῦτον ἐπτέρωσεν ἡ ἀνάμνησις, ὡς δοκεῖν παρεῖναι τῷ τόπῳ, καὶ ὁρᾷν τὰ τοῦ δράματος. Ἡ μὲν οὖν πόλις Ναΐν πᾶσα συνέῤῥει ἐπὶ τῇ εἰσκομιδῇ τοῦ νέου, καὶ θροῦς ἐγεγόνει πολύς, καὶ θρῆνος ἦν συμμιγής, ἀνδρῶν οἰμωγὴ γυναικῶν ὀλολυγή, παρθένων κωκυτὸς, παίδων κλαυθμυρισμος, πάντα δακρύων ἀνάμεστα. Ὁ δὲ νέκυς ἔκειτο ἐκταθεὶς ἀπὶ τοῦ σκίμποδος ὕπτιος, οἷα πεύκη τις ὑψίκομος, ἤ κυπάρισσος ἦν ἀνέμων διέσεισε προσβολή, καὶ αὐταῖς ῥίζαις ἐξήπλωσεν. Ἐλεεινὸν θέαμα, καὶ δακρύων ὑπόθεσις ἄρτι μὲν τὸ τῆς παρειᾶς ῥόδον μεταβαλὼν εἰς ὠχρότητα, δεικνὺς δὲ καὶ οὕτω τοῦ κάλλους τὰ λείψανα.
Ἡ δὲ ἀθλία μήτηρ οἷς ἐποίει, καὶ οἷς ἐφθέγγετο, πλέον τῶν εἰς αὐτὴν βλεπόντων ἐπεσπᾶτο τὰ δάκρυα. Ὥσπερ τις ὄρνις πορθουμένους ὁρῶσα τούς νεοσσοὺς ὄφεως προσερπύσαντος, περιπτᾶται τὴν καλιὰν περιτρύζουσα, καὶ ἀμύνειν οὐκ ἔχουσα. Καὶ τάχα τὰ τοῦ Μιχαίου ἐν αὐτῇ ἐπεπλήρωντο· « Κόψεται καὶ θρηνήσει, περιπατήσει ἀνυπόδητος, καὶ γυμνὴ ποιήσεται κοπετὸν ὡς δρακόντων, καὶ πένθος ὡς θυγατέρων Σειρήνων.» Γενομένη γὰρ ὑπὸ τοῦ πάθους παράφορος, καὶ οἷον ἐκβακχευθεῖσα τῷ παρ’ ἐλπίδα κακῷ περιενόστει τὰς ἀγυιάς, κατέξαινε τὰς πολιᾶς, ἐσπάρασσε τὰς παρειᾶς, λίθοις παίουσα, καὶ στέρνα, καὶ κεφαλήν, μαστοὺς ὑπεδείκνυ τοὺς θρέψαντας, καὶ πρὸς τὸ πλῆθος ἀνθυποστρέφουσα ἥπου, φησὶν, τοὺς τοῦ υἵοῦ μου γάμους ἰδεῖν, ὦ παρόντες, συνεληλύθατε, καὶ χορεύσοντες ἥκατε τὸν ὑμέναιον, καὶ τῆς χαρᾶς μοι κοινωνῆσαι προεθυμήθητε ; Χάρις μὲν τῆς προθυμίας ὑμῖν· ἀλλ' ὁ νυμφίος καθεύδει τὸν γάμον ἀπαναινόμενος. Ταῦτα ἔλεγε, καὶ τοῖς ὄνυξι τὰς παρειὰς περιδρύφουσα, αἵματων ὁμοῦ, καὶ δακρύων ἀπέσταζε πίδακα, καὶ περιστείχουσα τοῦ κειμένου τὸν κράββατον, ὡς ζῶντι τῷ νεκρῷ διελέγετο. Τίνα ταύτην, υἷέ μου, τίνα ταύτην βαδίζεις ὁδόν τὴν μακρὰν τε καὶ ἀνεπίστροφον ; τὶς ἡ τοσαύτη ταχυτὴς περὶ τὴν ἀνάλυσιν; Ἐλάνθανον ἄρα φανταζομένη σοί, τέκνον, οὐ θάλαμον, ἀλλά θάνατον, καὶ λαμπάδα ὑφάψαι οὐ γαμήλιον οἴμοι ἀλλ’ ἐπιτάφιον. Μάτην ὠνειροποόλουν στεφάνους, καὶ νύμφην, καὶ παιδίον ὡς τάχος ἰδεῖν. Ἡ δὲ γενέσθαι πενθερὰ προσδοκήσασα, οὐδὲ μήτηρ κατονομάζομαι. Οἴμοι! οἶμοι! ὅτι τὸν σὸν θάνατον εἶδον ἐγώ, ἤτις ὤφελον ἐν ταῖς σαῖς ἐναποψύξαι χερσί, καὶ ταῖς σαῖς ἐπικηδείαις τιμηθῆναι προόδοις. Ὡς μακάριαι γυναῖκες, ὅσαις τελευτώσαις περιίστανται παῖδες. Ἵνα τί μέχρι ταύτης ἐτηρήθην τῆς θέας ; Πότε μοι ἐπανήξεις, ὦ σπλάγχνον ἐμόν; τότε σε πάλιν ἐπόψομαι; Ταῦτα λεγούσης πᾶσα μήτηρ ἐθρήνει, καὶ οἱ πατέρες ὠδύροντο. Ὡς δὲ τῆς πύλης τῆς πόλεως ἔξω ἐγένοντο, τοῦ πλήθους ἐπιφερομένου τῇ ἐκφορᾷ, μακρόθεν ἰδοῦσα τοὺς τὸν τάφον ὀρύττοντας, ἐμμανὴς ἐπί τὸν κράββατον ἴεται· καὶ περιχυθεῖσα τῷ πτώματι, καὶ μέλεσι μέλη τοῖς τοῦ παιδὸς τὰ ἑαυτῆς συναρμόσασα, ἀπρὶξ εἴχετο καὶ γοεροῖς κατησπάζετο θρήνοις · τοιοῦτος σοὶ λέγουσα, τέκνον, θάλαμος ἑτοιμάζεται, τοιαύτη σοι παστὰς καλλωπίζεται; Ἔγρεο, φίλτατε, καὶ γηραιὰ μητρὶ ἐπάκουσον. Ἀποτίναξον τὸν βαρὺν τοῦτον ὕπνον, τὸν ἀώρως ἐπενεχθέντα σοί. Οἴκτειρον μητρὸς πολιάν, καὶ σπλάγχνα φρυγόμενα. Οἶμοι ! σιωπᾷς, καὶ τὸ γλυκὺ στόμα κατέσχε σιγή, καὶ ζόφος περικέχυται ταῖς λαμπάσι τῶν ὀφθαλμῶν ; καὶ οὐ μὲν ὑπὸ λίθον οἰκήσεις τραχύν, καὶ σκότος βαθύ, ἐγὼ σὲ βλέψω τὸν ἥλιον; Οὔμενουν, οὐκ ἔστιν εἰκός. Πρὸς τῷ σῷ τάφῳ πήξομαι τήν καλύβην, καὶ τάχα μοι φανήση, καὶ λαλοῦντος ἀκούσομαι, μᾶλλον οὲ συνταφήσομαι σοί, ποθούμενε, καὶ τοῖς σοῖς νεαροῖς ὀστέοις, σάρκες γηραιαὶ συντακήσονται. Οὕτως ἐπετραγῴδει μὴ ἐπισπεῦσαι συγχωροῦσα τοῦ νεκροῦ τὴν κηδείαν, ἀλλ' ἐμφορεῖσθαι τοῦ πάθους ζητοῦσα ἐπὶ πλεῖστον αὐτῷ τοὺς ὀδυρμούς παρατείνουσα. Ἀλλ’ ἐπείπερ ὁρῶ τοὺς ὑμῶν ὀφθαλμοὺς ἐκ συμπαθοῦς διανοίας τεγγομένους τοῖς δάκρυσι, κἀμοὶ δὲ τῇ μνήμη τῆς φωνῆς ὁ τόνος ἐκκόπτεται, φέρε τὰ οάκρυα τῶν ὀφθαλμῶν ἀπομάξαντες ἐπὶ τὸ τῆς ἱστορίας μετέλθωμεν χαριέστατον. Ἡ μὲν οὖν τοῦ νέου ψυχὴ τούτου, τὸν τοῦ ᾅδου χῶρον διήρχετο, τὸν σκοτεινον ἐκεῖνον καὶ ἀρειδῆ, καὶ γῆν περιεπόλει, ἧς οἱ μοχλοὶ κάτοχοι αἰώνιοι, ὡς εἶπε τῶν προφητῶν ὁ φυγὰς. Ἴετο δὲ ὁ Σωτήρ ἐκ τῆς Καπερναούμ ἄρτι τὸν τοῦ ἑκατοντάρχου παῖδα τεθεραπευκώς, ἐν δυσμαῖς τοῦ βίου γενόμενον. Ἰετο δὲ πεζῆ βαδίζων, ὡς ἔθος αὐτῷ, καὶ βάδην τὴν ὁδοιπορίαν ποιούμενος, ἅμα μὲν διδάσκων ἡμᾶς μὴ ἐνυβρίζειν τὸ σεμνὸν τῆς καταστάσεως ἀτάκτῳ βαδίσματι, ἅμα δὲ καὶ θαῤῥῶν, ὡς εἰ καὶ τάφῳ κατακρύψαιεν τὸν νεκρόν, ἀναστήσει τοῦτον ὥσπερ τὸν Λάζαρον· καὶ ἰδὼν τὴν χήραν οὕτως ἡμίγυμνον, αἵματι φυρωμὲνην καὶ δάκρυσιν, ἐσπλαγχνίσθη ὁ φύσει φιλάνθρωπος ἐκ τῆς ἐνούσης αὐτῷ περὶ τὸν ἄνθρωπον ἀγαθότητος, καί, φωνὴν ἀφίησι τῇ γυναικὶ ὄντως θείας χάριτος ἔμπλεων «Μὴ κλαῖε·» ὦ θείᾳ φωνή τοσοῦτον ἄχθος λύπης κουφίσασα ! εἰ γὰρ τις ἕτερος μὴ κλαίειν αὐτῇ ἐπετέλλετο, ἆρα οὐκ ἂν ἀπέπτυσε τὴν νουθέτησιν, καὶ ὡς ἔχθρον τὸν νουθετοῦντα παρηγκωνίσατο; ἀκμάζουσα γὰρ λύπη, παραμυθητικῶν λόγων ἐστὶν ἀνεπίδεκτος, ὥσπερ τά τῶν ῥευματικῶν νοσημάτων κακοηθέστερα, ἐπαυξάνεται μᾶλλον πρὶν πεπανθῆναι θεραπευόμενα. Εἶπε γὰρ ἴσως δριμὺ τι ἀπιδοῦσα, καὶ βλοσυρὸν · ὦ τῆς ἀκαιρίας ἄνθρωπε ! ὁρᾷς οἷον κάλλος ὁ θάνατος πρὸς ὥρας ἐμάρανεν, καὶ ὅτι ἄπειμι τῇ γῆ κατακρύπτουσα τὸ ἐμὸν φῶς, τῆς ζωῆς μου τὴν ἄγκυραν, καὶ ὡς ἐπὶ μετρίῳ τινὶ πάθει φιλοσοφεῖν ἐπιτάττεις, καί, μὴ κλαῖε, λαλεῖς. Ὡς ἔοικεν ἐξ ἀδάμαντος ἤ σιδήρου τὰ σπλάγχνα κεχάλκευσαι. Ἀλλ' οὐδεν τι πέπονθεν ἡ γυνή. Ὁμοῦ δὲ ἤκουσε, «Μὴ κλαῖε,» καὶ σεσίγηκε. Διατί; Ὅτι σὺν τῷ Δεσποτικῷ λογῳ, καὶ γλυκεία τις παραψυχὴ ἐνέσταξεν ἐν τῇ ταύτης ψυχῇ, πρὸς ἀγαθήν ἐλπίδα τὸν νοῦν αὐτῆς διεγείρουσα. Ἔστη οὖν πρὸς το μέλλον οὖσα μετέωρος. Ἀλλὰ τί μὴ θᾶττον ἐπάγω τὸ γλυκύ τῆς διηγήσεως, καὶ παράδοξον; Ἔρχεται τοίνυν ὁ τῆς ζωῆς Χορηγός, ἅπτεται τῆς σοροῦ θείᾳ χειρὶ· οἱ δὲ βαστάζοντες ἔστησαν. ᾮοντο γὰρ ἴσως ἐθέλειν αὐτὸν ἀσπάσασθαι τὸν νεκρόν. «Νεανία, σοὶ λέγω, ἐγέρθητι. « Καὶ αὐτίκα, ὤ τοῦ θαύματος ὁ μὲν ᾅδης ἔλελυτο, ἡ δὲ ψυχὴ ἐκ τῶν νεκάδων ἀνέσθορε, καὶ ὁ νεκρὸς ἀνεκάθισε, καὶ τοῦ κραββάτου ἐφήλλατο, καὶ γίνεται πάντα καινά, καὶ παράδοξα. Ὁ κάρωνιας τάφος ἔμεινε κενοτάφιον οἱ ὀρύττοντες τὸ πτύον ῥίψαντες, καὶ τὴν δίκελλαν, πρὸς τὸ παρὰξον ἔτρεχόν, τὰ δάκρυα εἰς χαράν καὶ θαῦμα μετήγοντο. Τοὺς συνελθόντας δέος εἶχε μετ’ ἐκπλήξεως, καὶ τινες, οἶμαι, τῶν κουφότερων τοὺς ἑαυτῶν ἀπέματτον ὀφθαλμούς, ὡς ἐν ὀνείρῳ ταῦτα βλέπειν οἰόμενοι. Ἡ οὲ μακαρίᾳ μήτηρ ἐκείνη, καὶ τοῖς ποσὶ τοῦ Δεσπότου καλινδουμένη, καὶ θατέρᾳ χειρὶ τῷ παιδὶ περιπλεκομένη ἠπίστει κατέχουσα, καὶ διὰ πάντων μετήμειπτο τὸ πένθος εἰς ἀγαλλίασιν. Καὶ ἵνα συνέχω τὸ πᾶν, εἶδεν ὁ ἥλιος τότε τὸ Δαβιδικὸν ἐκεῖνο πληρούμενον, μητέρα ἐπὶ τέκνῳ εὐφραινομένην, καὶ τὸν τῆς ζωῆς Δοτήρα, καὶ Θὲον ἡμῶν Ἰησοῦν δοξαζόμενον. Ἡ μὲν οὖν παράδοξος αὕτη θαυματουργία ὧδε κατὲληξε, πλεῖστα τὰς ἡμετέρας ψυχὰς ὠφελήσασα, καὶ μᾶλλον ὅσοι κατανυγέντες, συμπαθείας ἐστάξατε δάκρυον, ὅπερ καθαρτικὸν εἶναι τῶν ψυχικῶν ῥύπων πιστεύομεν.
Οὐκ ἄμουσον δὲ ἴσως μεταβαλεῖν τὴν ἱστορίαν εἰς ἠθικὴν θεωρίαν · οὕτω γὰρ ἀμφοτέρωθεν τήν ὠφέλειαν καρπωσόμεθα. Ἕκαστος ἑαυτὸν ἐννοήσατω τῆς χήρας υἱὸν καταστάσεως δηλαδὴ χηρευούσης δικαίου φρονήματος εἰς τὸν τῆς ἀπραξίας τάφον ἐλεεινῶς ἐκφερόμενον ὑπὸ τῶν φιλορυπάρων δαιμόνων, καὶ τῶν τὴν ψυχὴν κακῶς βασταζόντων παθῶν τῆς σαρκός. Τὶς οὖν γένοιτο σωτηρίας λαβή; Τὸ ἐκ μετανοίας ἐκ τῶν ὀμμάτων δάκρυον, ὅ στάζοντες κρουνηδὸν ἐπευξώμεθα ἵν' ὁ Δεσπότης ἄψηται τῆς σοροῦ νοητῇ ἐπαφῇ. Σορὸς δὲ τὸ πολυπαθές ἐστι σῶμα, τὸ βαρύ, καὶ βρίθον ἐφόλκιον· καὶ οὕτως οἱ βαστάζοντες στήσονται, καὶ τοῦ δρόμου τῆς νεκροφόρου κακίας παυθήσονται. Αὐτῶν δ' ἐμποδισθέντων τῆς πρὸς τὸ χεῖρον ὁρμῆς ὁ νοῦς ἀναστήσεται, καὶ ὡς μητρὶ ἀποδοθήσεται τῇ ἄνω Ἱερουσαλήμ. Κακεῖνο δὲ δεῖ μὴ παρελθεῖν ἀνεπίσκεπτον, ὅ γέγονε μὲν ἱστορικῶς, ἐδήλου δὲ τι πνευματικόν. Ὁ μὲν γὰρ Θεσβίτης προφήτης, καὶ ὁ τούτου γεγονώς φοιτητὴς παῖδας ἀτελεῖς τεθνηκότας ἀνέστησαν, ὁ μὲν τὸν τῆς Σαραφθίας, ὁ δὲ τὸν Σουμανίτιδος. Ὁ δὲ Δεσπότης καὶ Κύριος Ἰησοῦς οὔτε τοὺς ἐν νηπιώδει ἡλικίᾳ, οὔτε τοὺς χρὸνῳ καταγηράσαντας ἐξήγειρε· τὸν τε γὰρ τῆς χήρας υἱὸν νεανίαν ὀνομάζει τὸ Εὐαγγέλιον, καὶ ἡ θυγάτηρ Ἰαείρου νεάνις ἦν δωδεκαετής. Tὶ οὖν ἐκ τούτων ὑψηλότερον διδασκόμεθα; Ὡς ὁ προφητικὸς λόγος πρὸς ἀτελεῖς ἦν, καὶ ἐσαγωγικοὺς τὴν κατὰ νόμον ζώντας νηπιώδη ζωήν, οὕς ἐζωοποίει θνήσκοντας τῇ παραβάσει τῶν νομικῶν ἐντολῶν. Ὁ δὲ Χριστὸς τὴν τελειωτικὴν διὰ τοῦ Εὐαγγελίου παρέχων ζωήν, τῆς τελείας ἐφάπτεται ψυχῆς, ζωὴν νοερὰν αὐτῇ παρεχόμενος, ἥτις διαβᾶσα τὴν νηπιώδη κατάστασιν, καὶ διὰ τῆς πνευματικῆς ἡλικίας ἀκμάσασα, οὐκ ἐπαλαιώθη τῇ ῥυτίδι τῆς ἁμαρτίας καταγηράσασα. Καὶ τοῦτο αἰνίτεται λέγον τὸ ᾎσμα τὸ Σολομώντειον · «Διὰ τοῦτο οἱ νεάνιδες ἠγάπησὰν σε. « Εἴπερ οὖν καὶ ἡμῶν ἡ ψυχὴ νεάζει, μήτε ὑπὸ νεότητος ἀναισθητοῦσα καὶ νηπιάζουσα, μήτε ὑπὸ γήρως ἀδρανοῦσα πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ κατανόησιν, ἐφάψεται αὐτῆς ὁ διδασκαλικὸς λόγος, καὶ ἀναστήσει τοῦ σκίμποδος τὴς ἁμαρτίας, καὶ μετασχεῖν παρασκευάσει τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν χάριτι τοῦ ζωογονοῦντος ἡμᾶς Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ· ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα καὶ τιμὴ σὺν τῷ ἀνὰρχῳ Πατρὶ καὶ τῷ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
