Ιερά Μητρόπολη Καισαριανής Βύρωνος και Υμηττού

Τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν

Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

«Λόγος ἐγκωμιαστικός εἰς τούς δύο μεγίστους

Ἀρχαγγέλους Μιχαήλ καί Γαβριήλ»

(Ἐκ τοῦ Τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν

Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

Τρεῖς Ἐγκωμιαστικοί Λόγοι

Ἐπιμέλεια ἱερομονάχου Νεκταρίου

Ἱερά Μονή Σταυρονικήτα-Ἅγιον Ὄρος 1991 )

Εὐλόγησον Πάτερ.

Ἀνίσως, ἀγαπητοί μου Πατέρες καί ἀδελφοί, ἤθελε δοθῇ εἰς ἐμέ τόν ταπεινόν τό χάρισμα τοῦτο, τά νά ἀποκτήσω δηλαδή μίαν γλῶσσαν ἀπό ἐκείνας ὁπού ἔχουσιν οἱ Ἄγγελοι, ὡς λέγει ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἀπόστολος Παῦλος, «ἐάν τάς γλώσσας τῶν Ἀγγέλων λαλῶ», βέβαιον καί ἀκόλουθον ἦτον, ὅτι μέ τήν Ἀγγελικήν αὐτήν γλῶσσαν, ἤθελε δυνηθῶ νά ἐγκωμιάσω κατ’ ἀξίαν, τόν Μιχαήλ καί τόν Γαβριήλ, τούς Ἀρχαγγέλους τοῦ Κυρίου· διότι φυσικῷ τῷ τρόπῳ κάθε ὅμοιον μέ τό ὅμοιον πάλιν δύναται νά ἐπαινεθῇ, καί εἰς τούς ἄλλους νά παρασταθῇ· ἀνίσως καί εἶχα μίαν ἀπό τάς πυρίνους ἐκείνας καί ἀΰλους γλώσσας, ὁπού ἐδόθησαν εἰς τούς ἱερούς καί θείους Ἀποστόλους, πρεπόντως, ἤθελε λαλήσω τά ὑπερφυσικά ἐγκώμια τῶν πυρίνων καί ἀΰλων Ἀρχιστρατήγων· ἀνίσως (κἄν τό ἐλάχιστον) ἤθελεν ἔχω καθαρισμένην τήν γλῶσσαν μου, ὡσάν ὁ Ἡσαΐας, ἀπό τήν Σεραφικήν ἐκείνην λαβίδα, ἦτον ἐλπίς, ὅτι ἤθελεν εἰπῶ κἄποιον τι ἄξιον τῆς τῶν Ταξιαρχῶν μεγαλοπρεπείας. Ἀλλ’ ἐπειδή εἶμαι ἐστερημένος ὅλων τούτων τῶν καλῶν, καί γλῶσσαν ἔχω ὄχι ἀγγελικήν, ἀλλ’ ἀνθρωπίνην, ὄχι πυρίνην, ἀλλά πηλίνην, ὄχι ἄϋλον, ἀλλά ὑλικήν· ὄχι καθαράν, ἀλλά ἀκάθαρτον, καί πρός τούτοις, ὄχι ῥητορικήν, καί εὐμέθοδον, ἀλλ’ ἀμαθῆ καί ἀμέθοδον, τί πρέπει νά προσμένετε; τό νά ἀκούσητε, δηλαδή, ὀλίγα τινά καί εὐτελῆ περί τῶν Ἱερῶν Ἀρχαγγέλων. Ἀφίνωντας λοιπόν εἰς ἕνα μέρος, τό νά ἐξετάσω ὁποία εἶναι ἡ φύσις τῶν Ἀρχαγγέλων, καί πότε ἐδημιουργήθησαν, καί πῶς, καί ποῦ, καί τίνι τρόπῳ νοοῦσι, καί πῶς μεταβαίνουσιν ἀπό τόπου εἰς τόπον, καί τά ἄλλα ἀγγελοπρεπῆ αὐτῶν ἰδιώματα, περί τῶν ὁποίων οἱ Θεολόγοι διδάσκουσι, καί μάλιστα ἡ φιλάγγελος καί μεγαλόδοξος γλῶσσα Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, θέλω ἀποδείξω μόνον εἰς τό παρόν ἐγκώμιον, ὅτι ὁ Θεῖος Μιχαήλ καί ὁ Ἱερός Γαβριήλ, ἐστάθησαν οἱ ἐξαίρετοι ἡπηρέται τῶν ἐξαιρέτων ἐνεργειῶν καί ἔργων τοῦ Παντοδυνάμου Θεοῦ· καί προσέχετε διά νά τό καταλάβητε.

Δύο εἶναι κατά τούς Θεολόγους, αἱ κυριώτεραι ἐνέργειαι, καί τά ἐξαίρετα προσόντα καί ἰδιώματα τοῦ ἁγίου Θεοῦ· τό ἕν, ἡ δικαιοσύνη, ἥτις καί ἀπονομία, καί κρίσις ὀνομάζεται, καί τό ἄλλο, ἡ ἀγαθότης, ἥτις καί χρηστότης, καί εὐσπλαγχνία, καί ἔλεος ὀνομάζεται· περί ὧν λέγει ὁ Δαυΐδ· «Ἔλεον καί κρίσιν ἄσομαί Σοι Κύριε». Μέ τήν δικαιοσύνην ὁ Θεός κρίνει καί παιδεύει τούς ἀνθρώπους ὅταν ἁμαρτάνουσι, καί δέν φυλάττουσι τάς ἐντολάς Του· καί μέ τήν ἀγαθότητα πάλιν, τούς ἐλεεῖ καί τούς εὐσπλαγχνίζεται.

Τώρα ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαήλ, ἔρχεται νά εἶναι ὁ ἐξαίρετος Ἄγγελος τῆς τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνης, διατί αὐτόν βλέπομεν νά μεταχειρίζεται ὑπηρέτην, εἰς τό νά παιδεύῃ μέν καί νά σωφρονίζῃ τούς κακούς, νά φυλάττῃ δέ καί νά ὑπερασπίζεται τούς καλούς· καθώς τοῦτο εἶναι φανερόν καί ἀπό πολλά ἄλλα μέρη τῆς θείας Γραφῆς, καί μάλιστα ἀπό τόν θάνατον μέν ὁπού ὁ Μιχαήλ, εἰς τά πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων, διαφύλαξιν δέ καί ζωήν, εἰς τά πρωτότοκα τῶν Ἑβραίων.

Ὁ δέ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, φαίνεται νά εἶναι ὁ ἐξαίρετος Ἄγγελος τῆς ἀγαθότητος καί εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ· διατί αὐτόν βλέπομεν νά μεταχειρίζεται ὑπηρέτην, ὅταν ἔχῃ νά κάμῃ εἰς τινά καμμίαν ἐξαίρετον εὐσπλαγχνίαν καί ἔλεος· καθώς καί τοῦτο ὁμοίως εἶναι φανερόν καί ἀπό ἄλλα πολλά, μάλιστα δέ ἀπό τά ἀγαθά εὐαγγέλια ὁπού ἔφερεν εἰς τόν κόσμον ὁ Γαβριήλ, τοῦ μεγάλου ἐλέους τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ.

Τρία εἶναι τά ἐξαίρετα καί μεγαλύτερα ἔργα ὁπού ἔκαμεν ὁ Θεός· πρῶτον, ἡ δημιουργία τοῦ νοητοῦ κόσμου· δεύτερον, ἡ δημιουργία τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου· καί τρίτον, ἡ ἔνσαρκος οἰκονομία τοῦ Θεοῦ Λόγου· καί εἰς τά τρία ταῦτα, πρώτους καί ἐξαιρέτους ὑπηρέτας μεταχειρίζεται τόν Μιχαήλ καί τόν Γαβριήλ.

Δημιουργεῖ πρῶτον ὁ Θεός τόν νοητόν κόσμον ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι· ἤτοι, τόν ἐμπύρινον λεγόμενον οὐρανόν, καί τόν γεμόζει ὡσάν ἀπό τόσα λαμπρότατα ἄστρα, ἀπό τά μυριάριθμα πλήθη τῶν ἀΰλοων Ἀγγέλων· τόν στολίζει ἀπό τάς τρεῖς τριαδικάς Ἱεραρχίας, τῶν Θρόνων, Χερουβείμ, καί Σεραφείμ· τῶν Κυριοτήτων, Δυνάμεων καί Ἐξουσιῶν· τῶν Ἀρχῶν, Ἀρχαγγέλων, καί Ἀγγέλων. καί ἐπάνω εἰς ὅλα ταῦτα τά ἐννέα Τάγματα, κατασταίνει πρώτους ἡγεμόνας καί διδασκάλους, τόν Μιχαήλ καί τόν Γαβριήλ· πῶς ; καί τίνι τρόπω; ἀκούσατε.

Ὁ Μιχαήλ, μέ τό νά ἐστάθη εὐγνωμονέστατος δοῦλος τοῦ Θεοῦ Παντοκράτορος, ἔκαμε νοητόν πόλεμον εἰς τόν Οὐρανόν, μέ τόν ἀποστάστην διάβολον καί τούς ἀγγέλους του, ὅταν ὑπερηφανεύθησαν κατά τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, καί ἐκρήμνισεν αὐτούς εἰς τά καταχθόνια τῆς γῆς· καθώς εἶναι γεγραμμένον εἰς τήν Ἱεράν Ἀποκάλυψιν · «καί ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ · ὁ Μιχαήλ, καί οἱ Ἄγγελοι αὐτοῦ ἐπολέμησαν μετά τοῦ δράκοντος...καί ἐβλήθη ὁ δράκων ὁ μέγας, ὁ ὄφις ὁ ἀρχαῖος, ὁ καλούμενος διάβολος, καί ὁ σατανᾶς, ὁ πλανῶν τήν οἰκουμένην ὅλην, ἐβλήθη εἰς τήν γῆν, καί οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, μετ’ αὐτοῦ ἐβλήθησαν». Ὅθεν διά τήν μεγάλην ἀνδραγαθίαν ταύτην ὁπού ἔκαμε, κατεστάθη πρῶτος ἐπάνω εἰς ὅλα τά ἐννέα Τάγματα τῶν Ἀγγέλων· καί τούς ἐδίδαξε νά φυλλάττουν πρός τόν Θεόν εὐγνωμοσύνην, ὑπακοήν, ταπείνωσιν, καί διαμονήν μετ’ Αὐτοῦ, παντοτεινήν καί ἀχώριστος.

Ὁ δέ Γαβριήλ, μέ τό νά ἐνεπιστεύθη μόνος ἀπό ὅλους τούς ἄλλους Ἀγγέλους, τό μυστήριον τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, καθώς λέγει ὁ Θεῖος Χρυσόστομος, (σύν αὐτῷ δέ καί οἱ εἰς τόν Εὐαγγελισμόν μελῳδοί), «σοί μόνῳ θαῤῥῶ τό Μυστήριον», καί ἔγινεν ὁ πρῶτος καί ἐξαίρετος τούτου ὑπηρέτης, ἀπό τήν ἀρχήν ἕως τέλους · κατεστάθη καί ὁ πρῶτος ἡγεμών καί διδάσκαλος ὅλων τῶν ἀγγελικῶν Ταγμάτων, ἕως καί αὐτῶν τῶν ἀνωτάτων Χερουβείμ καί Σεραφείμ· καί τούς ἐδίδαξεν ὅλους τούς ἀποκρύφους λόγους καί γνώσεις, ὁπού μέσα εἰς τό βάθος τοῦ μυστηρίου τούτου σκεπάζονται. Καί ἄν ὁ Παῦλος λέγῃ, ὅτι διά τῆς Ἐκκλησίας ἐγνωρίσθη ταῖς Ἀρχαῖς καί ταῖς Ἐξουσίαις, ἡ πολυποίκιλος σοφία τοῦ Θεοῦ, τοῦτο πρέπει νά νοῆται ὅτι ἔγινε διά μεσιτείας τοῦ θείου Γαβριήλ· ὁ ὁποῖος καθώς ἔμαθεν ἀμέσως παρ’ Αὐτοῦ τοῦ σαρκωθέντος Λόγου, καί τοῦ Τούτῳ συνόντος Ἁγίου Πνεύματος, τήν πολυποίκιλον ταύτην σοφίαν, (ἥτις εἶναι κατά τόν Νύσσης Γρηγόριον, τά νά νικήσῃ ὁ Θεός τά ἐναντία μέ τά ἐναντία·) τήν ὑπερηφανίαν, μέ τήν ταπείνωσιν· τήν δόξαν, μέ τήν ἀτιμίαν· τήν δύναμιν, μέ τήν ἀσθένειαν · τήν σοφίαν, μέ τήν μωρίαν), οὕτω μετέδωκε τήν πολυποίκιλον ταύτην σοφίαν, καί εἰς ὅλας τάς τάξεις τῶν Ἀγγέλων, χωρίς νά φθονήσῃ, λέγων εἰς αὐτάς ἐκεῖνο τό τοῦ Σολομῶντος · «ἀδόλως ἔμαθον, ἀφθόνως μεταδίδωμι ...».

Ὅτι δέ ὁ Γαβριήλ ἐστάθη πρῶτος εἰς ὅλα τά ἐννέα Τάγματα, καί ἐκ τούτου εἶναι φανερόν· εἶναι κοινή δόξα τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα καί τοῦ Ἀββᾶ Ἰσαάκ, ὅτι ἀπό τόν Χριστόν λαμβάνουσι κάθε φωτισμόν ὅλαι αἱ τάξεις τῶν Ἀγγέλων, ἀναβαίνοντα, κατά Παῦλον, ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καί ἐξουσίας καί δυνάμεως, καί παντός ὀνόματος, ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι, ὠνομαζομένου. Ὁμοίως εἶναι κοινή δόξα, ὅτι ἀπό τήν Θεοτόκον, ἀνωτέραν οὖσαν τῶν Σεραφείμ ἀσυγκρίτως, πᾶσαι φωτίζονται αἱ Ἀγγελικαί τάξεις, ὡς μάλιστα τοῦτο λέγει ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, λόγῳ πρώτῳ εἰς τά Εἰσόδια, καί λόγῳ εἰς τήν Κοίμησιν. Ἐπειδή δέ πλησιέστερος τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Θεοτόκου, ἄλλος δέν εἶναι ἀπό τόν Γαβριήλ, λοιπόον δι’ αὐτοῦ φωτίζονται πᾶσαι αἱ τῶν Ἀγγέλων τάξεις· εἰ γάρ καί ὁ θεῖος Διονύσιος λέγει ὅτι πρώτη τάξις εἶναι ἡ τῶν Θρόνων, καί ὀγδόη ἡ τῶν Ἀρχαγγέλων, ἀλλά τοῦτο νοεῖται πρό τῆς ἐνανθρωπήσεως · μετά τήν ἐνανθρώπησιν γάρ ἀνεστράφη ἡ τάξις, κατά τόν Ἅγιον Ἰσαάκ, καί οἱ πρῶτοι ἔγιναν ἔσχατοι, καί οἱ ἔσχατοι πρῶτοι. Καί τοιουτοτρόπως, καί οἱ δύο ὁμοῦ Ἀρχάγγελοι, ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ, μέ τό ἱερόν αὐτό καί τελειοποιόν μάθημα τῆς ἁγίας ταπεινώσεως ὁπού παρέδωκεν εἰς ὅλους τούς Ἀγγέλους, τούς ἐτελείωσαν καί τούς ἔκαμαν νά εἶναι ὄχι μόνο δυσκίνητοι εἰς τό κακόν, καθώς ἦτον προτήτερα, κατά τόν θεολόγον Γρηγόριον, ἀλλά καί πάντῃ ἀκίνητοι εἰς τήν κακίαν καί ἄτρεπτοι, ὡς λέγει ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, καί ὁ Ἱερός Νκήτας, καί ὁ σχολιαστής Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου.

Δημιουργεῖ δεύτερον ὁ Θεός εἰς ἕξ ἡμέρας, τόν αἰσθητόν τοῦτο κόσμον, στολίζει τόν οὐρανόν μέ τά πολυποίκιλα ἄστρα καί τούς φωστῆρας· καλλωπίζει τήν γῆν μέ τά διάφορα φυτά καί ζῶα · γεμόζει τόν ἀέρα ἀπό τά γλυκύτατα τῶν πετεινῶν κελαδήματα· καί τελευταῖον, δημιουργεῖ τόν ἄνθρωπον, καί τόν βάνει εἰς τόν Παράδεισον· καί τόν διορίζει νά φυλάξῃ τήν παρά πάντων ἐγνωσμένην Θείαν Του ἐντολήν. Ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος, οἴμοι! γίνεται παραβάτης τῆς ἐντολῆς, καί ἐξορίζεται ἀπό τόν Παράδεισον τῆς τρυφῆς, εἰς ταύτην τήν πολύδακρυν γῆν. Καί ἐδῶ πάλιν μεταχειρίζεται ὁ Θεός τόν Μιχαήλ καί τόν Γαβριήλ, ἐξαιρέτους ὑπηρέτας τῆς προνοίας καί κρίσεως ὁπού ἔδειξεν εἰς τόν ἄνθρωπον, ἐν διαστήματι πέντε καί ἥμισυ χιλιάδων χρόνων. Διά τοῦτο, ὁ μέν θεῖος Μιχαήλ, εὐθύς ὁπού ἐξωρίσθη ὁ Ἀδάμ, ἐσυμπόνεσε τήν συμφοράν του, καί τόν ἐδίδαξεν (ὡς ἄπειρον ἔτι ὄντα) πῶς νά γεωργῇ τήν γῆν, πῶς νά σπείρῃ, πῶς νά θερίζῃ καί ἁπλῶς πῶς νά κυβερνᾷ τήν πολύμοχθόν του ζωήν, ἀπό τροφήν ἕως ἐνδύματα, καθώς εἶναι γνώμη τινῶν Ἱεροδιδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτός ὁ ἴδιος Μιχαήλ δέν ἔλειπεν ἀπό τό νά προνοῆται καί νά διαφυλλάττῃ ὅλους τούς πρό Νόμου Προπάτορας· τόν Σήθ, τόν Ἐνώς, τόν Ἐνώχ, τόν Νῶε, τόν Ἀβραάμ, τόν Ἰσαάκ, τόν Ἰακώβ, καί τούς δώδεκα Πατριάρχας· τώρα μέν, ὁδηγῶν αὐτούς εἰς τήν ἐπίγνωσιν τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ· τώρα δέ, παιδεύων καί τιμωρῶν ὅλους ἐκείνους ὁπού ἤθελε τόν ἐναντιωθοῦν. Αὐτός ἐστάθη ὁ παιδαγωγός καί δημαγωγός ὅλου τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, προπορευόμενος καί συμπορευόμενος, καί ὁδηγῶν αὐτούς εἰς τήν γῆν τῆς ἐπαγγελίας.

Καί ἐδῶ εἶναι ἄξιον νά θαυμάσωμεν τήν μεγαλειότητα τοῦ θείου Μιχαήλ· διότι τά μέν ἔθνη τά διεμοιράσθησαν οἱ Ἄγγελοι, καί ἐπεστάτει ἕνας, εἰς ἕνα ἔθνος, καί ἄλλος εἰς ἄλλο· τόν δέ Ἰσραλητικόν λαόν δέν ἐπῆρεν Ἄγγελος εἰς μερίδα του, ἀλλ’ Αὐτς ὁ ἴδιος ὁ Θεός· καθώς λέγει ὁ Μωϋσῆς εἰς τήν ὡδήν · «Ἔστηκεν ὅρια ἐθνῶν, κατά ἀριθμόν Ἀγγέλων Θεοῦ, καί ἐγενήθη μερίς Κυρίου, λαός αὐτοῦ Ἰακώβ». Καί ὅμως Αὐτός πάλιν ὁ Θεός, λέγει πολλαῖς φοραῖς εἰς τόν Μωϋσῆν · ὅτι ἀντί ἑαυτοῦ θέλει δώσει ἐπιστάτην εἰς τόν Ἰσραήλ τόν Ἄγγελόν Του, ἤτοι τόν θεῖον Μιχαήλ, καθώς ἑρμηνεύουσιν οἱ διδάσκαλοι· διό καί ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος λέγει, ὅτι ἡ Θεολογία, ἄρχοντα τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ, τόν Μιχαήλ ὀνομάζει. Βλέπετε προνόμια; Βλέπετε πώς ὁ Μιχαήλ εἶχε τόν τόπον τοῦ Θεοῦ εἰς τούς Ἰουδαίους ; Καί καθολικῶς εἰπεῖν, αὐτός ὁ Μιχαήλ ἐστάθη ὁ ἀόρατος μεσίτης καί διάκονος, διά μέσου τοῦ ὁποίου ἔδωκεν ὁ Θεός τόν νόμον εἰς τόν Μωϋσῆν ἐν τῷ ὄρει τῷ Σινᾶ· διότι ἄν ὁ νόμος ἐδόθη διά τῶν ἄλλων Ἀγγέλων, ὡς λέγει ὁ Παῦλος, «εἰ ὁ δι’ Ἀγγέλων λαληθείς λόγος»· καί πάλιν· «Τί οὖν ὁ νόμος; ... διαταγείς δι’ Ἀγγέλων ἐν χειρί μεσίτου» · πόσῳ μᾶλλον ἐδόθη διά τοῦ Ἀρχαγγέλου αὐτῶν Μιχαήλ;

Ὁ δέ θεῖος Γαβριήλ δέν ἔλειπε καί αὐτός, τώρα μέν νά εὐαγγελιζεται τά χαροποιά μηνύματα τῆς γεννήσεως πολλῶν στειρῶν, πρό νόμου καί μετά νόμον· τώρα δέ νά σαφηνίζῃ εἰς τούς Προφήτας, τάς ἀποκαλύψεις καί ὁράματα ὁπού ἔβλεπον, καί διά τούτων πάντων νά τούς ὁδηγῇ εἰς τήν πίστιν τοῦ ἐλευσομένου Μεσσίου· καθώς καί ὀνομαστί φέρεται ὁ Γαβριήλ εἰς τήν Θείαν Γραφήν, νά ἐσυνέτισε φανερώτατα τόν Προφήτην Δανιήλ, ὄχι μόνον πώς ἔχει νά γεννηθῇ καί νά σταυρωθῇ ὁ Χριστός, ἀλλά καί εἰς πόσους χρόνους ἔχουν ταῦτα νά γένουν.

Καί οἱ δύο ὁμοῦ Ἀρχάγγελοι φαίνονται φανερά ἑνωμένοι εἰς τήν προφητείαν τοῦ Δανιήλ τήν ἀναγνωσθεῖσαν ἀφ’ ἑσπέρας, ἔχουσαν οὕτως· ὁ Δανιήλ ἐνήστευσεν εἰκοσιμίαν ἡμέραν εἰς τήν Βαβυλῶνα, καί παρεκάλει τόν Θεόν διά νά ἐλευθερώσῃ τούς Ἑβραίους ἀπό τήν σκλαβιάν τῶν ἑλλήνων, ἤγουν τῶν Περσῶν καί Βαβυλωνίων. Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ ἐπρόσφερε τήν δέησιν τοῦ Δανιήλ ἔμπροσθεν τοῦ Θεοῦ· ὁ δέ Ἄγγελος ὁπού ἦτον ἄρχων εἰς τούς ἕλληνας ἐκείνους, ἀντεστέκετο, καί ἐμπόδιζε τήν ἐλευθερίαν τῶν Ἑβραίων· (ὄχι μέ κακόν σκοπόν, ἀλλά πολλοί ἀπό τούς ἕλληνας συναναστρεφόμενοι μέ τούς Ἑβραίους, ἐπίστευον εἰς τόν ἀληθῆ Θεόν, καθώς ἑρμηνεύει ὁ Ἱερώνυμος· ἴσως δέ ἐμπόδιζε, καί διατί δέν τοῦ ἀπεκαλύφθη θεόθεν ἡ τῶν Ἑβραίων ἐλευθερία) · ἀλλ’ ὁ ἄρχων Μιχαήλ ἦλθε καί ἐβοήθησεν εἰς τόν Γαβριήλ, καί ἔτζι διά τῶν δύο Ἀρχαγγέλων ἐλευθερώθησαν οἱ Ἰουδαῖοι.

Τέλος πάντων, ἦλθεν τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, ὅτε ἔμελλε νά ἔλθῃ εἰς τόν κόσμον ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, διά νά τελειώσῃ τό μέγα καί ἐξαίρετον ἔργον τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων. Καί ἐδῶ πάλιν ἐξαιρέτους ὑπηρέτας Του μεταχειρίζεται τούς δύο Ἀρχαγγέλους· μέ τούτην ὅμως τήν διαφοράν, ὅτι ὁ Γαβριήλ γίνεται πρῶτος, καί ὁ Μιχαήλ δεύτερος· διότι ἔπρεπεν ὁ Γαβριήλ, ὅστις δηλοῖ Θεός καί ἄνθρωπος, κατά τόν Ἅγιον Πρόκλον, νά γένῃ καί πρῶτος λειτουργός τοῦ Θεανθρώπου Λόγου. Ὅθεν αὐτός ὁ θεοειδέστατος Γαβριήλ, μόνος ἀποκαλύπτεται τό μυστήριον τοῦτο, ὡς εἴπομεν· αὐτός καί ἀποστέλλεται πρός τήν Παντοβασίλισσαν καί Ἀειπάρθενον Μαριάμ, καί τῆς φέρει τά τῆς χαρᾶς εὐαγγέλια, λέγων εἰς αὐτήν τόν κοσμοσωτήριον ἀσπασμόν, τό · «Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ·» αὐτός ὁ ἴδιος Γαβριήλ, εὐαγγελίζεται εἰς τούς ποιμένας τά χαρμόσυνα Γενέθλια τοῦ σαρκωθέντος Δεσπότου· ὁδηγεῖ δι’ ἀστέρος τούς μάγους· μηνύει κατ’ ὄναρ εἰς τόν Ἰωσήφ νά καταβῇ εἰς Αἴγυπτον, καί ἐκεῖθεν πάλιν νά ἀναβῇ εἰς γῆν Ἰσραήλ· εὐαγγελίζεται εἰς τάς Μυροφόρους τήν Ἀνάστασιν τοῦ Σωτῆρος· καί ἐν τῇ Ἀναλήψει καταβάς προλέγει εἰς τούς Ἀποστόλους τήν δευτέραν ἔλευσιν τοῦ ἀναληφθέντος Χριστοῦ.

Ὁμοίως καί ὁ θεῖος Μιχαήλ, θέλουσι τινές ὅτι αὐτός νά ἦτον ὁ Ἄγγελος ὁπού ἐνίσχυσε καί ἐδυνάμωσε τόν Ἰησοῦν ἀγωνιῶντα διά τό Πάθος, ὡς λέγει ὁ Ἱερός Λουκᾶς· «ἦλθεν ἀπ’ οὐρανοῦ Ἄγγελος ἐνισχύων Αὐτόν» · συμπεραίνοντες τοῦτο ἀπό τήν ὀνομασίαν του· ἐπειδή Μιχαήλ θέλει νά εἰπῇ δύναμις Θεοῦ· δύναμις δέ καί ἰσχύς τό αὐτό εἶναι. Αὐτός σύν τῷ Γαβριήλ εὐηγγέλισε τήν Ἀνάστασιν εἰς τάς Μυροφόρους, ὡς λέγει ὁ Δαμασκηνός Ἰωάννης, εἰς τόν τῶν Ἀρχαγγέλων Κανόνα. Αὐτός σύν τῷ Γαβριήλ προεῖπεν εἰς τούς Μαθητάς τήν ἔλευσιν Χριστοῦ τοῦ ἀναληφθέντος. Αὐτός λέγουσι νά ἐλύτρωσε τόν Ἀπόστολον Πέτρον ἀπό τήν φυλακήν, καί νά ἐπάταξε τόν Ἡρώδην, καί ἔγινε σκωληκόβρωτος. Ἴδετε τώρα, πῶς ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ ἐστάθησαν οἱ δύο ἐξαίρετοι ὑπηρέται τῶν ἐξαιρέτων ἐνεργειῶν καί ἔργων τοῦ Θεοῦ, καθώς ἦτον ἡ πρότασίς μας;

Καί λοιπόν, ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ, εἶναι οἱ δύο φωτεινότατοι ὀφθαλμοί τοῦ παντεπόπτου Θεοῦ, μέ τούς ὁποίους βλέπει καί φωτίζει ὅλον τόν ὁρατόν καί ἀόρατον κόσμον. Μιχαήλ καί Γαβριήλ, εἶναι αἱ δύο κραταιόταται χεῖρες τοῦ Παντοκράτορος, μέ τάς ὁποίας διοικεῖ ὅλα τά πάντα, οὐράνια καί ἐπίγεια. Μιχαήλ καί Γαβριήλ, εἶναι οἱ δύο ταχύτατοι καί μυριόπτεροι πόδες τοῦ πανταχοῦ παρόντος Κυρίου, μέ τούς ὁποίους περιέρχεται καί ἐμπεριπατεῖ ὄχι μόνον τήν οἰκουμένην ὅλην, ἀλλά ἕως καί αὐτάς τάς ἀΰλους ψυχάς τῶν ἀνθρώπων, ἕως καί αὐτάς τάς σκοτεινοτάτας ἀβύσσους· διά τοῦτο, εἰς μίαν στιγμήν τούς βλέπεις νά εὑρίσκωνται εἰς τό ἕνα ἄκρον τοῦ κόσμου, καί εἰς τήν ἄλλην στιγμήν νά εὑρίσκωνται εἰς τό ἄλλον ἄκρον. Τώρα νά θαυματουργοῦσιν εἰς τήν στερεάν, καί τώρα νά ἁρπάζουσι ἀπό τά βάθη τῆς ἀβύσσου τούς καταβυθισθέντας. Μιχαήλ, ὁ Ἄγγελος τοῦ Θείου φόβο. Γαβριήλ, ὁ Ἄγγελος τῆς Θείας χαρᾶς. Μιχαήλ, ἡ παιδευτική ἀριστερά τοῦ Δικαίου. Γαβριήλ, ἡ ἐλεημονική δεξιά τοῦ Φιλανθρώπου. Μιχαήλ, ὁ ἐπί τῶν δυνάμεων· Γαβριήλ, ὁ ἐξ ἀποῤῥήτων. Μιχαήλ, τό βλοσυρόν ὄμμα τοῦ Κριτοῦ· Γαβριήλ, τό ἥμερον βλέμμα τοῦ Προνοητοῦ. Μιχαήλ, αἱ φοβεραί φωναί, καί βρονταί, καί ἀστραπαί, καί σάλπιγγες, τῆς καταβάσεως τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ· Γαβριήλ, αἱ γαληναί αὖραι, οἱ ἥμεροι ἀσπασμοί, τά ἰλαρά φῶτα, καί αἱ ἀψοφητί ἐπί πόκον ἐρχόμεναι σταγόνες τῆς καταβάσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου, εἰς τήν κοιλίαν τῆς Μαριάμ. Μιχαήλ, ὁ ἔξοχος διάκονος τοῦ Παλαιοῦ Νόμου. Γαβριήλ, ὁ ἐκλεκτός ὑπηρέτης τῆς νέας Χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου. Ὁ Μιχαήλ εἶχε λόγον τῆς εἰσαγωγικῆς πράξεως, διατί ὑπηρετεῖ εἰς τόν Νόμον, ὅστις κατά Παῦλον, «παιδαγωγός ἡμῖν γέγονεν εἰς Χριστόν». Ὁ Γαβριήλ εἶχε λόγον τῆς τελειωτικῆς θεωρίας, διατί ὑπηρέτησεν εἰς τό μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, Ὅστις ἦτον τό τέλος τοῦ Νόμου καί τό συμπέρασμα. Ὁ Μιχαήλ ἦτον ἀρχή, καί ὁ Γαβριήλ τέλος. Ὁ Μιχαήλ προπαιδευτής, καί ὁ Γαβριήλ τελειωτής. Ὁ Μιχαήλ ἄλφα, καί ὁ Γαβριήλ ὠμέγα.

Ἀλλά δέν ἦτον ἐνάντιοι ἤ ἀσύμφωνοι ἀναμεταξύ των· μή γένοιτο! ἀλλά οὔτε ἡ πρᾶξις εἶναι χωρίς τήν θεωρίαν, οὔτε ἡ θεωρία χωρίς τήν πρᾶξιν, κατά τούς Πατέρας· ἔτζι οὔτε ὁ Μιχαήλ εἶναι χωρίς τόν Γαβριήλ, οὔτε ὁ Γαβριήλ χωρίς τόν Μιχαήλ· καθώς ὁ Νόμος περιέχεται ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ, καί τό Εὐαγγέλιον ἐν τῷ Νόμῳ, τοιουτοτρόπως, ἐν τῷ Μιχαήλ εὑρίσκεται ὁ Γαβριήλ, καί ἐν τῷ Γαβριήλ εὑρίσκεται ὁ Μιχαήλ· καί ἕνας μέ τόν ἄλλον εἶναι ἑνωμένοι περισσότερον, παρά ὁπού εἶναι ἡ ψυχή μέ τό σῶμα· διά τοῦτο, ὁπού ὁ Μιχαήλ, ἐκεῖ καί ὁ Γαβριήλ· καί ὁπού ὁ Γαβριήλ ἐκεῖ καί ὁ Μιχαήλ· πάντοτε καί πανταχοῦ οἱ δύο ἀχώριστοι· ἀχώριστοι εἰς τόν Οὐρανόν· ἀχώριστοι εἰς τήν Παλαιάν Διαθήκην, ἀχώριστοι εἰς τήν Νέαν. Καί εἰς τάς θαυματουργίας ἀχώριστοι· καί ἄν ὁ Μιχαήλ παιδεύει τούς κακούς, τούς παιδεύει πρός σωφρονισμόν, διά νά φοβοῦνται τήν δύναμιν καί μεγαλειότητα τοῦ Θεοῦ, καί νά μήν τήν καταφρονοῦν ἀπό τήν πολλήν ἀγαθότητα. Καί ἄν ὁ Γαβριήλ πα΄λιν τούς εὐσπλαγχνίζεται, τοῦτο τό κάμνει διά νά ἐλπίζουν, καί νά μή ἔλθουν εἰς ἀπελπισμόν ἀπό τόν πολύν φόβον· καί οἱ δύο ὁμοῦ ἕνα σκοπόν ἔχουν, τήν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων, καί τό νά πληρώσουν τό τοῦ Θεοῦ πανάγαθον θέλημα, ὡς Τούτου ἀγαθοί Ἀγαθάγγελοι.

Δέν εἶναι ἀνάμεσα εἰς τούς δύο Ἀρχαγγέλους κανένας πρῶτος· ὄχι· διατί ἡ ὑπερβάλλουσα ἀγάπη ὁπού ἔχουν, τούς ἀναγκάζει νά γίνεται ἕνας εἰς τόν ἄλλον δεύτερος· δέν εἶναι ἀνάμεσα εἰς αὐτούς δεύτερος· διότι ἡ ἴδη Ἀρχαγγελική ἀξία ὁπού ἔχουν, τούς θέλει νά εἶναι ὁ καθένας πρῶτος· ὥστε καί οἱ δύο εἶναι καί οἱ πρῶτοι, καί οἱ δύο εἶναι καί οἱ δεύτεροι. Καί ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο λαμπρότατοι φωστῆρες, μέ τούς ὁποίους ἐστόλισεν ὁ Θεός τόν ἐμπύρινον οὐρανόν τοῦ Ἀγγελικοῦ διακόσμου, ἴσοι εἰς τό μέγεθος, ἴσοι εἰς τήν ἀξίαν, ἴσοι εἰς τήν λαμπρότητα, ἴσοι εἰς τήν ταχύτητα, παρά οἱ δύο Ἀρχάγγελοι; Ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο οὐράνιοι πόλοι, ὁ ἀρκτικός, καί ὁ ἀνταρκτικός, ὁ βόρειος, καί ὁ νότιος, ἐπάνω εἰς τούς ὁποίους κυκλογυρίζει ὁ Θεός τό νοητόν τῆς Ἐκκλησίας στερέωμα, παρά οἱ δύο Ἀρχάγγελοι; Ποῖοι ἄλλοι εἶναι οἱ δύο ἐκεῖνοι περιφανεῖς στύλοι, τούς ὁποίους ἔστησεν ὁ Σολομών ἔμπροσθεν τοῦ οἴκου Κυρίου, («καί Σολομών ἐποίησε δύο στύλους ἔμπροσθεν τοῦ οἴκου»), εἰμή οἱ δύο Ἀρχάγγελοι ; τούς ὁποίους ἔστησεν ὁ εἰρηνικός Σολομών Χριστός, ἔμπροσθεν τοῦ ἄνω καί κάτω κόσμου, διά νά τούς βλέπουν ὅλοι οἱ εἰσερχόμενοι καί νά θαυμάζουν τήν μεγαλειότητά των, καί νά ἐπικαλοῦνται τήν βοήθειά των; τῆς ὁποία διά νά ἔχωμεν πολλήν χρείαν, ἐδιώρισεν ἡ Ἐκκλησία νά τελῆται ἡ Σύναξις τῶν Ἀρχαγγέλων κάθε Δευτέραν. Καί λοιπόν, ἄν κατά τούς Θεολόγους, οἱ Θρόνοι κρίνουσι· τά Σεραφείωμ μᾶς θερμαίνουσι· τά Χερουβείμ μᾶς σοφίζουσι· αἱ Κυριότητες κελεύουσιν· αἱ Δυνάμεις ἐνεργοῦσιν· αἱ Ἐξουσίαι διατηροῦσιν· αἱ Ἀρχαί ἐνθναρχοῦσιν· οἱ Ἀρχάγγελοι τά τῆς πίστεως διοικοῦσι· καί οἱ Ἄγγελοι λειτουργοῦσιν, ὅμως ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ, ὡς τούτων πάντων Ταξιάρχαι, περισσόττερον μᾶς κρίνουσι, μᾶς θερμαίνουσι, καί μᾶς σοφίζουσι· περισσότερον, μᾶς κελεύουσι, μᾶς ἐνεργοῦσι, καί μᾶς διατηροῦσι· περισσότερον ἐθναρχοῦσι, διοικοῦσι τήν πίστιν, καί μᾶς λειτουργοῦσι. Καί ἄν κατά τόν Ἅγιον Νικήταν, αἱ ἀνώτεραι τρεῖς τάξεις τῶν Ἀγγέλων, δοξολογοῦσιν ἀπαύστως τήν Ἁγίαν Τριάδα, μέ τόν ὕμνον Γέλ, Γέλ, ὅπερ δηλοῖ ἀνακυκλισμός, (καί ἀνακάλυψις κατά τόν κρυφιομύστην Διονύσιον), καί αἱ μέσαι τρεῖς τάξεις, μέ τό Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, καί αἱ ὕστεραι τρεῖς τάξεις μέ τό Ἀλληλούϊα· ἀλλά τῆς τοιαύτης ἀκαταπαύστου δοξολογίαςμ προεξάρχοντες καί συμμελῳδοί, καί συνθεολογοῦντες, εἶναι ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ.

Κατά ἀλήθεαν ἀπορῶ, Ἀδελφοί, καί δέν ἠξεύρω τί νά εἰπῶ περί τῶν θαυμαστῶν Ἀρχαγγέλων! Βλέπω εἰκονισμένον τόν θειότατον Μιχαήλ, ὅλον φοβερόν εἰς τό εἶδος, ὅλον ἀστραπόμορφον εἰς τήν ὄψιν, ὅλον ἁρματωμένον εἰς τάς χεῖρας, καί ἀπό τόν φόβον μου, καθηλώνονται, κατά τόν Προφήτην, αἱ σάρκες μου· ἀφήνω τόν κόσμον, καί μελετῶ τήν ὥραν ὁπού ἔχω νά ἀποθάνω. Βλέπω καί τόν θεῖον Γαβριήλ, ὅλον ἡμερώτατον εἰς τό εἶδος, ὅλον χαριέστατον εἰς τήν θέαν, ὅλον γαληνότατον εἰς ὅλα τά μέλη, καί παρευθύς ἀλησμονῶ τόν θάνατον, ἀλησμονῶ τόν φόβον, καί ὅλος ἔνθους ἀπό τήν χαράν καί ἡδονήν γίνομαι. Στοχάζομαι ἀπό τό ἕνα μέρος τά φοβερά θαυμάσια τοῦ Μιχαήλ, ἐδῶ νά θερίζῃ μέ τήν σπάθην του χιλιάδας ἀνθρώπων· ἐκεῖ νά ἀνασπᾷ ψυχάς ἁμαρτωλῶν ἀνελεημόνως, καί ἔμφοβος γίνομαι, καί τήν δικαίαν κρίσιν τοῦ Θεοῦ δειλιῶ, καί παρ’ ὀλίγον ἀπογινώσκομαι. Στοχάζομαι ἀπό τό ἄλλο μέρος καί τά κοσμοχαρμόσυνα εὐαγγέλια τοῦ ὡραιοτάτου Γαβριήλ, καί ὅλος γεμόζω ἀπό ἐλπίδας, καί τοῦ Κριτοῦ τήν φιλανθρωπίαν ἐννοῶ, καί παρ’ ὀλίγον ἔνδον τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν γίνομαι. Βλέπω καί τούς δύο Ἀρχαγγέλους ὁμοῦ, καί μοί φαίνεται ὅτι βλέπω τούς δύο ἐκείνους οὐρανομήκεις στύλους, ὁπού ὁδήγουν τούς Ἰσραηλίτας εἰς τήν κάτω Ἱερουσαλήμ· τόν Μιχαήλ, ὡσάν τόν στύλον τοῦ πυρός· καί τόν Γαβριήλ, ὡσάν τόν στύλον τῆς νεφέλης, οἵτινες ὁδηγοῦσι συμφώνως τούς Χριστιανούς εἰς τήν ἄνω Ἱερουσαλήμ, τήν ἐπουράνιον Πόλιν.

Τί νά πολυλογῶ Ἀδελφοί ; Θέλετε νά εἰπῶ τῶν Ἀρχαγγέλων ἕνα μεγάλον, μά ἁρμόδιον νόημα; Οἱ δύο Ἀρχάγγελοι ἔχουν εἰκόνα τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θετότητος λέγω, καί ἀνθρωπότητος. Ὁ Μιχαήλ ἔχει εἰκόνα τῆς Θεότητος, διατί ἐστάθη ταύτης ἔνδικος ὑπερασπιστής, καί ὁ Γαβριήλ τῆς ἀνθρωπότητος, διατί ἐστάθη ταύτης ὑπηρέτης καί εὐαγγελιστής. Νά εἰπῶ ἀκόμη καί μεγαλύτερον; Ὁ Μιχαήλ καί ὁ Γαβριήλ ἔχουν ἀναλογίαν μέ τόν ἐνυπόστατον Υἱόν καί Λόγον τοῦ Πατρός, καί μέ τό Πανάγιον Πνεῦμά Του. Ὁ Μιχαήλ ὁμοιάζει τρόπον τινά μέ τόν ἐνυπόστατον Λόγον· διατί καθώς δι’ Αὐτοῦ ὁ Πατήρ διέκρινε καί διεχώρισεν ὅλα τά ὄντα, καί ἀπέδωκεν εἰς τό καθ’ ἕνα ἐκεῖνο τό εἶδος καί τήν εἰκόνα ὁπού τοῦ ἔπρεπε, ἔτζι διά τοῦ θείου Μιχαήλ, Ἀγγέλου ὄντος τῆς δικαιοσύνης, διέκρινε τούς καλούς ἀπό τούς κακούς, τόσον Ἀγγέλους, ὅσον καί ἀνθρώπους, καί ἀπέδωκεν εἰς τόν καθ’ ἕνα τό δίκαιον ὁπού τοῦ ἔπρεπεν· ὁ δέ Γαβριήλ ὁμοιάζει μέ τό Ἅγιον Πνεῦμα· διατί καθώς ὁ Πατήρ δι’ Αὐτοῦ ἐτελείωσε τήν πλάσιν τοῦ κόσμου, ἔτζι διά τῶν εὐαγγελίων τοῦ Γαβριήλ, ἐτελείωσε τήν τοῦ κόσμου ἀνάπλασιν· ὦ δόξαις! ὦ λαμπρότητες, ὦ μεγαλεῖα τῶν Ἀρχαγγέλων!

Καί λοιπόν δέ σέ φοβούμεθα Διάβολε· ὄχι, δέ σέ φοβούμεθα· δέν δειλιάζομεν πλέον τάς ἐπιβουλάς σου· δέν βάνομεν εἰς τόν νοῦν μας τούς λυπηρούς λογισμούς ὁπού μᾶς προσβάλλεις· καταφρονοῦμεν ὡς βέλη νηπίων τάς σαΐτας καί τά τόξα σου· ἔχομεν γάρ, ἔχομεν βοηθούς καί ἀγρύπνους φύλακάς μας τούς δύο μεγίστους Ἀρχαγγέλους· ἔχομεν τόν ἡλιόμορφον Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος σέ κατεκρήμνισεν ἀπό τούς οὐρανούς εἰς τά καταχθόνια· ἔχομεν τόν ἱεροπρεπέστατον Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος μέ τά τῆς χαρᾶς του εὐαγγέλια, διέλυσεν ὡς ἀράχνην τήν πρώτην λύπην καί κατάραν ὁπού ἐπροξένησες εἰς τό γένος μας· ἔμαθες μέ τήν δοκιμήν, ἀρχέκακε Δράκον, πόσον εἶσαι ἀσθενέστατος ἔμπροσθεν τοῦ κραταιοτάτου μας Ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ὅταν ὡσάν ἕνα κυνάριον ἤ ζωΰφιον, σέ ἀπεδίωξεν ἀπό τό νεκρόν σῶμα τοῦ Μωϋσέως, εἰπών σοι μόνον· «ἐπιτιμῆσαί σοι Κύριος»· αὐτός καί τώρα ὁμοῦ μέ τόν συναρχιστράτηγόν του Γαβριήλ, θέλει σέ ἐπιτημήσει, καί θέλει σέ φυγαδεύσει ἀπό ἡμᾶς, οἵτινες ἐπικαλούμεθα πάντοτε τό ὄνομα τῶν δύο τούτων. Ὅπου δέ τό ὄνομα αὐτῶν ἐπικαλεσθῇ, ἐκεῖθεν διώκεται καί καταργεῖται ἡ δύναμίς σου· διότι ἔτζι ἀπεφάσισεν ὁ Θεός εἰς τόν Ἰώβ, νά περιπαίζεσαι ὡς ἕνα οὐδέν ἀπό τούς Ἀγγέλους Του, λέγων περί σοῦ· «Οὐκ ἔστιν ὅμοιον αὐτῷ ἐπί τῆς γῆς πεποιημένον, ἐγκαιταπαίζεσθαι ὑπό τῶν Ἀγγέλων μου».

Ἐάν ὅμως ἀγαπῶμεν, Πατέρες καί Ἀδελφοί, νά διαμένωσιν ἀχώριστοι ἀπό ἡμᾶς οἱ Ἀρχάγγελοι, πρέπει ὅσον τό δυνατόν νά ἀπέχωμεν ἀπό κάθε κακίαν· ἐπειδή λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅτι, καθώς ὁ καπνός διώκει τάς μελίσσας, ἔτζι καί ἡ πολύδακρυς ἁμαρτία, διώκει ἀπό λόγου μας τούς ἀγαθούς Ἀγγέλους· καί ὁμοῦ μέ τό ὄνομα τοῦ Μιχαήλ, ἄς ἐνθυμούμεθα καί τήν ὥραν τοῦ θανάτου, καί τῆς φοβερᾶς Κρίσεως καί Κολάσεως· ὁμοῦ δέ μέ τό ὄνομα τοῦ Γαβριήλ, ἄς ἐνθυμούμαθα καί τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν τήν χαράν καί ἀπόλαυσιν.

Ἀλλ’ ὦ ὑπερένδοξοι Μιχαήλ καί Γαβριήλ, τά γλυκύτατα παρά πᾶσιν Ἀγγέλοις καί ἀνθρώποις, καί πράγματα καί ὀνόματα· οἱ τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ καί ἀγαθότητος Ἄγγελοι· οἱ τῶν ἐξαιρέτων ἔργων τοῦ Θεοῦ ὑπηρέται ἐξαίρετοι· οἱ δύο ἀργυροχρυσοπτέρυγοι ἀετοί· οἱ τῆς ζωαρχικῆς Τριάδος δύο μεγίστοι Ἀρχιστράτηγοι· οἱ μέ ὄμμα ἀκλινές βλέποντες τό ἄκτιστον φῶς τῆς Τρισηλίου Θεότητος· οἱ τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων καί Κυρίου τῶν κυρίων, δύο ἀρχισατράπαι καί πρωτοσύμβουλοι· οἱ τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ σωματοφύλακες ἄμεσοι· ζεῦγος Ἀρχαγγελικόν καί ἠγαπημένον· δυάς κοσμοπόθητε καί παντοπόθητε· τῶν Ἀγγέλων ἁπάντων τά ἀγλαΐσματα· τῶν Χριστιανῶν τά καυχήματα· κατ’ ἐξοχήν δέ καί ἐξαιρέτως, ὁδηγοί καί ὑπερασπισταί τοῦ Μοναχικοῦ τάγματος, (τῶν μιμουμένων ὡς δυνατόν τήν Ἀγγελικήν ὑμῶν πολιτείαν), προσδέξασθε τό παρόν ἐφύμνιον, ὁπού σᾶς προσφέρομεν ἡμεῖς ἅπαντες οἱ συναθροισθέντες σήμερον πρός δοξολογίαν τοῦ Παντοκράτορος καί φιλανθρώπου Θεοῦ, καί εἰς μνήμην τῆς Ἱερᾶς Ὑμῶν Συνάξεως· προσδέξασθε ὡς δῶρον τοῦτο, καί σημεῖον ἐλάχιστον εὐχαριστίας, ἀνθ’ ὧν καθ’ ἑκάστην ἡμᾶς τούς εὐτελεῖς εὐεργετεῖτε, περιθάλπετε, καί πολυτρόπως ἐκ παντός κακοῦ διασώζετε· καί σᾶς παρακαλοῦμεν δουλικῶς, νά μή λείψῃ ἀφ’ ἡμῶν ἡ πατρική πρόνοιά σας· ἀλλ’ ὡς συμπαθέστατοι καί εὐσπλαγχνικώτατοι, πλησιάζετε πάντοτε κοντά εἰς ἡμᾶς καί περιτειχίζετέ μας, διά νά μᾶς γεμόζετε ἀπό θεωρίας ἁγίας, καί Πνευματικάς ἐννοίας· καί διά νά φεύγωσιν ἀπό ἡμᾶς ἐξ αἰτίας τοῦ πλησιασμοῦ σας, ὅλοι οἱ πονηροί καί αἰσχροί λογισμοί, καί ἁπλῶς ὅλοι οἱ ἀόρατοι καί ὁρατοί ἐχθροί ὁπού μᾶς πειράζουσιν, ἐπειδή τοιαύτας χάριτας προξενεῖτε, ὅπου καί ἄν πλησιάσετε · λέγει γάρ ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής οὕτως «Ὅταν οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι πλησιάσωσιν ἡμῖν, πληροῦσιν ἡμᾶς Θεωρίας Πνευματικῆς». Ὁμοίως καί ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ· «Ὅτε οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι σοί πλησιάζουσιν περιτειχίζοντες, πάντες οἱ πειράζοντες ἀποστήσονται» · καί ἐπειδή οἱ θεολογοῦντες λέγουσιν, ὅτι ἕξ τινα χαρίζουσιν οἱ Ἄγγελοι εἰς τούς ἀνθρώπους ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ, μή λείπετε, ὦ θεῖοι Ἀρχάγγελοι, ἀπό τοῦ νά χαρίζετε ταῦτα καί ἐσεῖς εἰς ἡμᾶς τά ὁποῖα εἶναι ταῦτα· Πρῶτον· τό νά διώκετε ἀπό τά σώματα καί ψυχάς μας, ὅλας ἐκείνας τάς βλάβας ὁπού ἠμποροῦν νά μᾶς ἀκολουθήσουν ἀπό ἔσωθεν καί ἔξωθεν. Δεύτερον· τό νά μᾶς παρακινεῖτε πάντοτε εἰς τά καλά, φωτίζοντες μέν τόν νοῦ μας μέ τάς θείας ἐλλάμψεις, γλυκαίνοντες δέ τήν θέλησιν καί καρδίαν μας μέ τάς θείας Χάριτας. Τρίτον· τό νά ἐμποδίζετε ἀπό λόγου μας τάς ὁρμάς καί ἐπιβουλάς τῶν δαιμόνων. Τέταρτον · τό νά προσφέρετε τάς προσευχάς μας εἰς τόν Θεόνμ ὡς ὁ Ἄγγελος Ῥαφαήλ ἐπρόσφερε τήν προσευχήν τοῦ Τωβίτ, καί οἱ ἐν τῇ Ἀποκαλύψει Ἄγγελοι τάς προσευχάς τῶν Ἁγίων. Πέμπτον· τό νά πρεσβεύετε πάντοτε εἰς τόν Θεόν διά λόγου μας. Καί ἕκτον· νά μᾶς παιδεύετε πατρικῶς ἐνίοτε, ὅταν ἀτακτοῦμεν, ὄχι διά ἐκδίκησιν, καθώς μᾶς παιδεύουν οἱ πονηροί δαίμονες, ἀλλά διά διόρθωσιν καί σωφρονισμόν· καί τοῦτο γάρ Χάρις λογίζεται εἰς ἡμᾶς.

Καί αὖθις παρακαλοῦμεν, ἐπακούσατε τῆς δεήσεως ἡμῶν, φιλανθρωπότατοι τοῦ Θεοῦ Ἀρχιστράτηγοι, καί παύσατε, μέ τάς ἀεννάους πρεσβείας σας τήν καθ’ ἡμῶν τοῦ Θεοῦ ἀγανάκτησιν, πείθοντες Τοῦτον νά παραβλέψῃ ὡς Πολυέλεος τά πταίσματα ἡμῶν ἅπαντα, μέ ὅσα ἐν ἔργῳ, ἤ ἐν λόγῳ, ἤ ἐν διανοίᾳ Αὐτόν καθ’ ἑκάστην παραπικραίνομεν· ἁμαρτωλοί ναί εἴμεθα, τό ὁμολογοῦμεν, καί παραβάται τῶν Ἁγίων ἐντολῶν· ἀλλά πλήν Αὐτοῦ, Θεόν ἄλλον οὐ γινώσκομεν· ἀξιώσατε ἡμᾶς, ὦ Παρθένοι, καί ἔφοροι τῶν Παρθένων Ἀρχάγγελοι, νά διαπερνῶμεν τήν ζωήν μας ἐν σωφροσύνῃ καί παρθενίᾳ, καθώς ὑπεσχέθημεν ὅταν ἐφορέσαμεν τό Ἀγγελικόν τοῦτο Σχῆμα· φάνητε προστάται καί ἄγρυπνοι φύλακες, ὅσον ἡμῶν, τόσον καί πάντων τῶν ἑορταζόντων τήν παναγίαν σας Σύναξιν· καί ἐν ὅσῳ μέν εὑρισκόμεθα εἰς τήν παροῦσαν ζωήν, διώκετε ἀπό λόγου μας τά σκάνδαλα (ὡς εἴπομεν) καί μηχανάς πάντων τῶν ὁρατῶν καί ἀοράτων ἐχθρῶν· ἐν δέ τῇ ὥρᾳ τοῦ θανάτου, παρασταθῆτε εἰς ἡμᾶς τούς ἁμαρτωλούς βοηθοί, ὁ ἕνας ἀπό τά δεξιά, καί ὁ ἄλλος ἀπό τά ἀριστερά, σκεπάζοντές μας μέ τάς χρυσᾶς πτέρυγάς σας, ἵνα μή ἴδῃ ἡ ψυχή μας τήν ζοφεράν ὄψιν τῶν πονηρῶν δαιμόνων· καί οὕτω παραλαβόντες ἡμᾶς, ὁδηγήσατε εἰς τάς αἰωνίους καί φωτεινάς τῆς τῶν Οὐρανῶν Βασιλείας σκηνάς· ἵνα δοξολογῶμεν ὁμοῦ μέ τοῦ λόγου σας τήν μίαν ἐν Τριάδι Θεότητα· ᾟ πρέπει δόξα, τιμή καί προσκύνησις, εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων· Ἀμήν.