Ἁγία καί Μεγάλη Ἑβδομάδα
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου (Ἰωάννου ια΄ 1-45), ὁ Ἰησοῦς ἦρθε στά Ἱεροσόλυμα, γιά νά γιορτάσει τό Πάσχα μέ τούς μαθητές Του.
Ὁ λαός Τόν περίμενε καί Τόν ὑποδέχθηκε μέ ἐνθουσιασμό μέ κλαδιά φοινίκων φωνάζοντας: «Εὐλογημένος εἶσαι ἐσύ πού ἔρχεσαι ἀπό τό Θεό» (Ματθαίου κα΄ 29).
Ὅλοι πανηγύριζαν ἐκτός ἀπό τούς Γραμματεῖς καί τούς Φαρισαίους πού ἐξοργίσθηκαν καί ἐνοχλήθηκαν γι’ αὐτό καί ἀποφάσισαν νά Τόν συλλάβουν καί νά Τόν θανατώσουν, χωρίς ἄλλη ἀναβολή.
Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα εἶναι ἀφιερωμένη στά ἅγια καί σωτήρια Πάθη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα μέ τήν θέλησή Του ἀποδέχθηκε καί ὑπέμεινε. Ἀρχίζει ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαΐων τό βράδυ, πού, τελεῖται ἡ Ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου καί τελειώνει τό Μεγάλο Σαββάτο.
Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἀποτελεῖ τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τῆς θείας λατρείας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτή ἐκφράζεται μέ τό ἐκκλησιαστικό ἔτος. Οἱ πιστοί βιώνουν τά γεγονότα τοῦ σωτηριώδους Πάθους τοῦ Λυτρωτοῦ τους Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ συμμετέχοντας διδασκόμενοι καί προσευχόμενοι στίς τελούμενες ἱερές Ἀκολουθίες Λέγεται, δέ, Μεγάλη Ἑβδομάδα, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο ὄχι γιατί ἔχει περισσότερες ἤ μεγαλύτερες ἡμέρες ἀπό τίς ἄλλες ἑβδομάδες, ἀλλά γιατί τά γεγονότα τά ὁποῖα καλεῖ ἡ Ἐκκλησία νά βιώσουν οἱ πιστοί κατά τή διάρκειά της, εἶναι πράγματι μεγάλα καί μοναδικά.
Γιά νά διευκολύνονται οἱ πιστοί νά συμμετέχουν στίς Ἱερές Ἀκολουθίες τῶν ἡμερῶν ἡ Ἁγία Ἐκκλησία μας ἔχει ἐπιφέρει ἀλλαγές στό σύστημα τελέσεως τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καί ἔχει μεταφέρει τίς πρωϊνές Ἀκουλουθίες νά τελοῦνται τό ἑσπέρας τῆς προηγούμενης ἡμέρας καί τίς ἑσπερινές νά τελοῦνται τό πρωΐ τῆς ἴδιας ἡμέρας.
Κυριακή Βαΐων βράδυ τελεῖται ὁ Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Δευτέρας:
Τή Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχοῦν δύο γεγονότα:
α) Ἡ ζωή τοῦ Ἰωσήφ τοῦ ἑνδέκατου γιοῦ τοῦ Πατριάρχη Ἰακώβ, τοῦ ὀνομαζόμενου Παγκάλου, δηλαδή τοῦ ὡραίου στό σῶμα καί στή ψυχή. Ὁ Ἰωσήφ προεικονίζει μέ τήν περιπέτειά του (πουλήθηκε σκλάβος στήν Αἴγυπτο) τόν ἴδιο τόν Χριστό καί τό Πάθος Του (Γενέσεως λζ΄ 36).
β) Τό περιστατικό τῆς ξηρανθείσης ἄκαρπης συκιᾶς (Ματθαίου 21, 18-22) πού συμβολίζει τόν Ἰσραηλιτικό λαό καί γενικά τήν ζωή ἐκείνων πού ἐνῶ δέχονται πλούσια τίς δωρεές τοῦ Θεοῦ παραμένουν ἄκαρποι δηλαδή δέν ἔχουν πίστη καί οὐσιαστική ἀρετή .
Τή Μεγάλη Δευτέρα τό πρωΐ τελεῖται ἡ Προηγιασμένη, τό βράδυ ὁ Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Τρίτης:
Τήν Μεγάλη Τρίτη θυμόμαστε καί ζοῦμε δύο παραβολές:
α) Τῶν δέκα παρθένων (Ματθαίου κε΄, 1-13) πού μᾶς διδάσκει νά εἴμαστε ἕτοιμοι νά συναντήσουμε τόν Νυμφίο Χριστό γεμάτοι ἀπό πίστη καί ἐνάρετα ἔργα
β) Τῶν Ταλάντων (Ματθαίου κε΄, 14-30), πού μᾶς διδάσκει νά εἴμαστε ἐργατικοί καί νά καλλιεργοῦμε καί νά αὐξάνουμε τά ποικίλα χαρίσματα μέ τά ὁποῖα μᾶς προίκησε ὁ Θεός.
Τή Μεγάλη Τρίτη τό πρωΐ τελεῖται ἡ Προηγιασμένη, τό βράδυ ὁ Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Τετάρτης.
Ἡ Μεγάλη Τετάρτη εἶναι ἀφιερωμένη:
α΄. Στήν μετάνοια τῆς ἁμαρτωλῆς γυναίκας (Λουκᾶ ζ, 47). Ἡ μετανιωμένη γυναίκα ἄλειψε τά πόδια τοῦ Κυρίου μέ ἀκριβό μύρο καί συγχωρήθηκε γιά τά ἁμαρτήματά της, γιατί ἔδειξε μεγάλη ἀγάπη καί πίστη στόν Κύριο
β΄. Στήν προδοσία τοῦ Ἰούδα.
Ἡ μετάνοια αὐτῆς τῆς γυναίκας παρουσιάζεται σέ ἀντιδιαστολή μέ τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα. Ὅταν ἡ γυναίκα ἄρχισε νά μυρώνει τά πόδια τοῦ Κυρίου, ὁ Ἰούδας θεώρησε τήν ἐνέργεια αὐτή ὡς σπατάλη. Ἔλεγε ὑποκριτικά πώς τά χρήματα τοῦ μύρου θά βοηθοῦσαν κάποιους φτωχούς. Ὅταν ὁ Χριστός δέν τήν σταμάτησε, ὁ Ἰούδας ἔτρεξε στούς Ἀρχιερεῖς τῶν Ἰουδαίων καί συμφώνησε τήν σύλληψη τοῦ Χριστοῦ παίρνοντας ὡς ἀμοιβή τά τριάντα ἀργύρια.
γ.΄ Ἐπίσης στήν περικοπή τοῦ Λουκᾶ ἐλέγχεται καί ὁ Φαρισαῖος οἰκοδεσπότης ὁ γέρος Σίμων ὁ λεπρός γιά τήν περιφρόνηση πρός τόν Κύριο καί τήν ὑποκρισία του.
δ.΄ Σέ κάποια σημεῖα τῆς ὑμνογραφίας τῆς ἡμέρας παρουσιάζεται καί ἡ σύγκληση τοῦ παράνομου Συνεδρίου τῶν Ἰουδαίων, πού ἀποφάσισε τήν θανάτωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Μέ τήν ὑπενθύμιση τῆς μετάνοιας τῆς ἁμαρτωλῆς γυναίκας ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ νά μετανοήσουμε κι ἐμεῖς. Ἰδιαίτερη ποιητική καί μουσική ἀξία ἔχει τό τροπάριο τῆς ὑμνογράφου λογίας Μοναχῆς Κασσιανῆς, πού ἀκούγεται στό τέλος τῆς ἀκολουθίας.
Τή Μεγάλη Τετάρτη τό πρωΐ τελεῖται ἡ Προηγιασμένη, τό ἀπόγευμα τό ἱερό Μυστήριο τοῦ ἁγίου Εὐχελαίου καί τό βράδυ ὁ Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Πέμπτης.
Τήν Μεγάλη Πέμπτη γιορτάζουμε τέσσερα γεγονότα:
α) Τόν ἱερό Νιπτήρα, τό πλύσιμο δηλαδή τῶν ποδιῶν τῶν μαθητῶν ἀπό τόν Κύριο, πού δείχνει τό μεγαλεῖο τῆς ταπείνωσης καί τό ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ διακονία τῶν πιστῶν στήν Ἐκκλησία.
β) Τό Μυστικό Δεῖπνο, δηλαδή τήν παράδοση τοῦ Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὁ Κύριός μας ἐτέλεσε τήν πρώτη θεία Λειτουργία καί μετέδωσε μέ τά πανάγια χέρια Του τό ἅγιο Σῶμα Του καί τό τίμιο Αἷμα Του στά εἴδη τοῦ εὐλογημένου Ἄρτου καί τοῦ Οἴνου
γ) Τήν ὑπερφυᾶ προσευχή καί τήν ἀγωνία τοῦ Κυρίου, στό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν καί
δ) Τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα καί τήν σύλληψή τοῦ Ἰησοῦ ἀπό τούς Ἄρχοντες θρησκευτικούς καί πολιτικούς, δηλαδή τήν ἀρχή τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου.
Τή Μεγάλη Πέμπτη τό πρωΐ τελεῖται ὁ Ἑσπερινός τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς μέ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τό βράδυ ὁ Ὄρθρος τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς.
Τήν Μεγάλη Παρασκευή ἔχουμε τήν Κορύφωση τοῦ θείου Δράματος μέ τήν «Ἀκολουθία τῶν Παθῶν». Στήν Ἀκολουθία αὐτή προστίθεντο τά δεκαπέντε Ἀντίφωνα καί τά Δώδεκα Εὐαγγέλια
Θυμόμαστε καί βιώνουμε τά σωτήρια καί φρικτά Πάθη τοῦ Κύριου καί Θεοῦ μας. Δηλαδή: α) τά πτυσίματα, β) τά μαστιγώματα, γ) τίς κοροϊδίες, δ) τούς ἐξευτελισμούς, ε) τήν χλεύη, στ) τίς εἰρωνεῖες, ζ)τά κτυπήματα, η) τό ἀγκάθινο στεφάνι, θ) τήν ἄδικη διπλή δίκη. Θρησκευτικά δικάστηκε ἀπό τούς Ἀρχιερεῖς Ἄννα καί Καϊάφα, τό Μέγα Συνέδριο τῶν Ἰουδαίων καί πολιτικά ἀπό τούς Ρωμαίους διοικητές τῆς περιοχῆς Πιλᾶτο καί Ἡρώδη Ἀντίπα, ι) τήν ἐπικύρωση τῆς θανατικῆς ποινῆς τῆς σταυρώσεως, ια) τήν Σταύρωση καί τέλος ιβ) τόν θάνατο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Τή Μεγάλη Παρασκευή πρωί τελοῦνται οἱ ἑξῆς Ἀκολουθίες:
α΄. Ἀκολουθία τῶν Μεγάλων καί Βασιλικῶν Ὡρῶν (τό ὄνομά τους ὀφείλεται σέ ἀντιδιαστολή τῶν τελουμένων καθημερινῶν πρωϊνῶν Ἀκολουθιῶν ἐπειδή σ’ αὐτές ἐκτός τῶν τριῶν Ψαλμῶν καί τά λοιπά τῶν Ὡρῶν πού τελοῦνται τίς καθημερινές διαβάζονται τρία ἀναγνώσματα 1. τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (ἀπό τίς Προφητεῖες), 2. τῆς Καινῆς Διαθήκης (Ἀπόστολος καί Εὐαγγέλιο) καί 3 ὕμνοι) εἶναι ἰδιόμελα μέ θέματα ἀπό τά πρόσωπα καί τά γεγονότα τῆς σταυρώσεως.
β΄. Στίς 12.00 τό μεσημέρι ὁ Ἑσπερινός τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ἡ Ἀποκαθήλωση καί ἡ ταφή τοῦ Κυρίου ἀπό τόν Ἰωσήφ πού καταγόταν ἀπό τήν Ἀριμαθαία καί τόν Νικόδημο τόν Φαρισαῖο, μέλος τοῦ Μεγάλου Συνεδρίου καί κρυφό μαθητή τοῦ Κυρίου.
Τό βράδυ ὁ Ὄρθρος τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ὅπου ψάλλονται, τά Ἐγκώμια καί ἔχουμε τήν περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου.
Οἱ Ἀκολουθίες ἔχουν ὡς θέμα :
α) τήν ταφή τοῦ θείου Σώματος τοῦ Κυρίου μας καί β) τήν κάθοδο τῆς ψυχῆς Του στόν Ἅδη, πού ἦταν ἑνωμένη μέ τήν θεότητά Του, ὅπου κήρυξε σέ ὅλους τούς νεκρούς τήν λύτρωση καί τήν σωτηρία διά τῆς πίστεως.
Τό Μεγάλο Σάββατο πρωϊ καί νύχτα ἀπό τίς 12.00.
Τό Μεγάλο Σαββάτο τό πρωΐ τελεῖται ὁ Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα μέ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου κι ἔχουμε τήν λεγόμενη «Πρώτη Ἀνάσταση», δηλαδή τό προανάκρουσμα τῆς Ἀναστάσεως πού μεταδίδουν οἱ ὕμνοι καί τῆς προσμονῆς τῆς λύτρωσης ὅλης της κτίσης ἀπό τή φθορά καί τό θάνατο!
Τό Μεγάλο Σάββατο τά μεσάνυχτα (δηλαδή οὐσιαστικά τήν Κυριακή), τελεῖται ἡ Ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως καί θεία Λειτουργία τοῦ Πάσχα πού ἑορτάζουμε τήν ζωηφόρο Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας, τήν ἥττα τοῦ θανάτου καί τῆς φθορᾶς.
Τό ἀπόγευμα, τελεῖται ὁ «Ἑσπερινός τῆς Ἀγάπης», ὅπου σέ πολλές γλῶσσες διαβάζεται τό Ἱερό εὐαγγέλιο καί διατρανώνεται παγκοσμίως ἡ νίκη τοῦ θανάτου καί ἡ ἐποχή τῆς Καινούριας Διαθήκης, τῆς χαρᾶς καί τῆς Ἀναστάσιμης ἐλπίδας.
Ποιό εἶναι τό βαθύτερο νόημα τῶν Παθῶν καί τῆς Ἀνάστασης;
Οἱ πιστοί βιώνουμε τά Πάθη καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ συμμετέχοντας ἐνεργά σέ αὐτά μέ «συμπόρευση», συσταύρωση» καί «συνανάσταση». Ὁ Χριστός μέ τή θέληση Του (ἑκουσίως), ἔπαθε καί ἀνέστη γιά νά σωθοῦμε ὅλοι ἐμεῖς! Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν λυπούμαστε «μοιρολατρικά» γιά τό Πάθος Του, ἀλλά γιά τίς δίκες μας ἁμαρτίες καί ἀφοῦ μετανιώσουμε εἰλικρινά, μποροῦμε τήν ἀντικειμενική σωτηρία πού χάραξε ὁ Χριστός, νά τήν κάνουμε καί ὑποκειμενική - προσωπική σωτηρία!
