Ἐνέργειες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
κατά τοῦ ἀντισημιτισμοῦ
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Μέ Ἐγκύκλιό Της ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πρίν 120 περίπου ἔτη καταπολεμεῖ τό πνεῦμα τοῦ ἀντισημητισμοῦ ἀπαγορεύουσα τήν πυρπόληση τοῦ ὁμοιώματος τοῦ Ἰούδα κατά τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Δημοσιεύουμε τήν Συνοδική Ἐγκύκλιο ἀπό τήν ὁποία ἀποδεικνύεται, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δέν ἐστράφη ποτέ ἐναντίον ἀλλοθρήσκων, δέν καλλιέργησε τό μῖσος, δέν κήρυξε τήν μισσαλοδοξία.
« Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
«Περί τοῦ οὐκ ἔξεστι τοῖς πιστοῖς πυρπολεῖν ὁμοίωμα τοῦ Ἰούδα ἐν τῇ ἑορτῇ τῆς λαμπροφόρου ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ»
Ἀριθμός Πρωτοκόλλου 1843 Ἐν Ἀθήναις τῇ 12ῃ Ἀπριλίου 1891
Διεκπαιρεώσεως 539
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Πρός τούς ἀνά τό Κράτος Σεβασμιωτάτους Ἱεράρχας
καί τάς ἐπισκοπικάς ἐπιτροπάς
Ἀπό τῶν χρόνων τῆς δουλείας τοῦ Ἔθνους ἡμῶν ἐπεκράτησε πολλαχοῦ τό βάρβαρον ἔθος, ἵνα κατά τήν ἁγίαν ἑορτήν τοῦ Πάσχα πυρπολῆται πομποδῶς ἔξω τῶν ἱερῶν ναῶν ὁμοίωμα τοῦ Ἰούδα, τοῦ πλήθους ἀλαλάζοντος, τάς χεῖρας κροτοῦντος, κραυγάς ἀναπέμποντος καί τό καιόμενον ἄμορφον ὁμοίωμα πυροβολοῦντος.
Τό ἔθος τοῦτο σύν τῇ πνευματικῇ προόδῳ καί προκοπῇ τοῦ ἔθνους ἀποδοκιμαζόμενον μέν ὑπό τῶν Σεβασμιωτάτων Ἱεραρχῶν, κατακρινόμενον δέ ὑπό τῶν πεφωτισμένων κληρικῶν καί τῶν εὖ φρονούντων ὀρθοδόξων χριστιανῶν μικρόν κατά μικρόν ἐξέλιπον ἐντελῶς ἀπό τῶν πλείστων μερῶν τῆς Ἑλλάδος. Ἀλλ’ ἐπειδή ἐνιαχοῦ ἐξακολουθεῖ ἕως τοῦ νῦν ὑφιστάμενον, ἡ Σύνοδος ἐπιποθοῦσα, ἵνα ἡ ἄτοπος αὕτη συνήθεια ἡ περιάπτουσα μῶμον εἰς τό ὀρθόδοξον Ἑλληνικόν ἔθνος, ἐκλείψῃ ἐντελῶς ἀπό τῆς Ἑλλάδος, ἐντέλλεται ὑμῖν ἵνα διά προτροπῶν, συμβουλῶν καί παραινέσεων κατορθώσητε νά παύσῃ ὑφιστάμενον καί πραττόμενον τό ἄκοσμον τοῦτο ἔθος. Διότι τοῦτο ἀντίκειται εἰς τάς θεμελιώδεις ἀρχάς τοῦ Εὐαγγελίου, τό ὁποῖον διδάσκει ἡμᾶς τήν πρός πάντας ἀγάπην, καί ἀνοχήν καί ἀνεξικακίαν, καί ἐντέλλεται νά ἀγαπῶμεν καί αὐτούς τούς ἐχθρούς ἡμῶν, νά εὐλογῶμεν τούς καταρωμένους ἡμᾶς καί νά εὐχώμεθα ὑπέρ τῶν ἐπηρεαζόντων καί διωκόντων ἡμᾶς· διότι ἀντιβαίνει εἰς αὐτό τό παράδειγμα τοῦ πρᾳοτάτου Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀποκαλέσαντος ἀνεξικάκως ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ τῆς παραδόσεως τόν Ἰούδαν φίλον, εἰπών αὐτῷ· «ἑταῖρε, ἐφ’ ᾧ πάρει» · διότο ἀντιμάχεται τέλος εἰς τήν ἀνεξικακίαν, ἥν ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἔδειξε πρός τούς σταυρωτάς αὑτοῦ κρεμάμενος ἐπί τοῦ σταυροῦ, ὅτε εἶπε τούς θείους ἐκείνους λόγους, «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι». Συμφώνως λοιπόν πρός τάς ἀρχάς τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὀφείλομεν ἡμεῖς οἱ γνήσιοι ὀπαδοί τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ νά δεικνύωμεν ἀνοχήν πρός τούς Ἰουδαίους, ὄντας πλάσματα τοῦ Θεοῦ καί τέκνα αὐτοῦ, τοσούτῳ δέ μᾶλλον, καθ’ ὅσον συζῶμεν μετ’ αὐτῶν ἐν τῷ αὐτῷ Κράτει, καί βαστάζουσι καί οὗτοι, ἅτε πολῖται Ἕλληνες τυγχάνοντες, τά αὐτά κοινά βάρη, οἷα καί ἡμεῖς, ἑπομένως δέο νά ἀπολαύωσι τῶν ἀγαθῶν τῆς ἡσυχίας, τῆς εἰρήνης, τῆς τάξεως, μηδενός ἔχοντος τό δικαίωμα τοῦ παρενοχλεῖν αὐτοῖς.
Ἡ δέ πομπώδης καί ὀχλαγωγική καῦσις ὁμοιώματος τοῦ Ἰούδα κατά τήν ἐπίσημον ἡμέραν τοῦ Πάσχα εἶναι ἐσχάτη χλεύῃ πρός τούς συμπολίτας ἡμῶν ἰουδαίους καί ἐξερεθίζει τά θρησκευτικά μίση, τοῦ λαοῦ κατ’ αὐτῶν, ὥστε νά πιστεύῃ εὐκόλως οὗτος καί πᾶσαν κατ’ αὐτῶν κατηγορίαν καί ὑποθάλπῃ τήν διχόνοιαν καί τάς ἔριδας μεταξύ ἡμῶν καί ἐκείνων, τοῦτο δέ δίδωσιν ἀφορμήν πρός τούς ἐχθροπαθῶς διακειμένους πρός τε τήν γεραράν ἡμῶν Ἐκκλησίαν καί τό θεοφρούρητον Ἑλληνικόν ἔθνος, ἵνα ἐκτοξεύωσι καθ’ ἡμῶν κατηγορίας ἐπί φανατισμῷ, ἐπί ἀξενίᾳ, καί ἐπί μή εὐνομίᾳ. Ταῦτα γράφουσα ὑμῖν ἡ Σύνοδος, πέποιθεν καί δι’ ἐλπίδος ἔχει, ὅτι θέλετε καταβάλλει οὐ τήν τυχοῦσαν μέριμναν καί σπουδήν, ἵνα καί τά ἔστιν ὅπου τελευταῖα λείψανα τοῦ βαρβάρου τούτου ἐθίμου ἐκλίπωσιν πρός τιμήν τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ἔθνους ἡμῶν.
Ἐν Ἀθήναις τῇ 12ῃ Ἀπριλίου 1891» (Ἰδετε : Αἱ Συνοδικαί Ἐκγύκλιοι 1833-1901, Συλλογή τῶν Ἐγκυκλίων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μετά τῶν οἰκείων νόμων, Β. Διαταγμάτων, Ὑπουργικῶν ἐγγράφων, Ὁδηγιῶν κ.τλ. ἀπό τοῦ 1833 μέχρι σήμερον, Ὑπό τοῦ Στεφάνου Γιαννόπουλου, Ἀρχιμανδρίτου, Ἐν Ἀθήναις 1901, Ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1998 )
* * * * *
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀφ’ ἑνός μέν δέν καλλιέργησε τόν ἀντισημιτισμό, ἀφ’ ἑτέρου δέ προστάτεψε τούς Ἰσραηλῖτες Ἕλληνες πολῖτες ἀπό τόν διωγμό τῶν Ναζί.
Μαρτυροῦνται μέ ντοκουμέντα οἱ ἐνέργειες τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος Δαμασκηνοῦ Παπανδρέου γιά τήν διάσωση τῶν Ἑλλήνων Ἰσραηλιτῶν ἀπό τούς διωγμούς τῶν Ναζί, ὅπως οἱ ἐπιστολές του στόν Κωνσταντῖνο Λογοθετόπουλο Πρόεδρο τῆς τότε Κυβερνήσεως (23.3.1943) καί τόν Πληρεξούσιο τοῦ Ράϊχ γιά τήν Ἑλλάδα Günther Altenburg (24.3.1943).
Σέ παρόμοιες ἐνέργειες προέβησαν καί πολλοί ἄλλοι Μητροπολίτες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικρατείας γιά νά προστατεύσουν τούς Ἕλληνες Ἰσραηλίτες ἀπό τόν διωγμό τῶν Ναζί, ὅπως οἱ :
Ἄρτης Σπυρίδων (Γκινάκας), Δημητριάδος Ἰωακείμ (Ἀλεξόπουλος), Διδυμοτείχου καί Ὀρεστιάδος Ἰωακείμ (Σιγάλας), Ζακύνθου Χρυσόστομος (Δημητρίου), Θεσσαλονίκης Γεννάδιος (Ἀλεξιάδης), Κερκύρας καί Παξῶν Μεθόδιος (Κοντοστάνος).
Ἔχουν κατατεθεῖ στό Ἀρχεῖο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου λεπτομερεῖς ἀναφορές τῶν κατά τόπους Μητροπολιτῶν γιά νά ἀποτρέψουν συλλήψεις, ἐκτελέσεις, ἁρπαγές περιουσιῶν καί ἄλλες ὠμότητες πού εἶχαν ἀποφασίσει οἱ Γερμανοί κατακτητές κατά Ἑλλήνων Ἰσραηλιτῶν, ὅπως στίς Ἱερές Μητροπόλεις:
Θηβῶν καί Λεβαδείας, Καστορίας, Κορίνθου, Φλωρίνης, Χαλκίδος.
(Ἴδετε : Μνῆμες καί Μαρτυρίες ἀπό τό 40 καί τήν Κατοχή. Ἡ προσφορά τῆς Ἐκκλησίας τό 1940-44. Ἔκδοση τοῦ Κλάδου Ἐκδόσεως τῆς Ἐπικοινωνιακῆς καί Μορφωτικῆς Ὑπηρεσίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Ε.Μ.Υ.Ε.Ε.) 2001 σσ. 389-410 καί Μεθοδίου Φούγια, Μητροπολίτου Πισιδίας, πρώην Ἀρχιεπισκόπου Θυατείρων καί Μεγάλης Βρετανίας, Ἑλληνισμός καί Ἰουδαϊσμός, Ἱστορικοί σταθμοί στίς σχέσεις Ἑλλήνων καί Ἰουδαίων, Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη (β΄ Ἔκδοση) 1995 σσ. 164-194).
Ὅταν κοιμήθηκε ὁ Μεγάλος Πρωθιεράρχης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος Δαμασκηνός Παπανδρέου καί Ἀντιβασιλεύς τό 1949 οἱ Ἰσραηλιτικές Κοινότητες Ἀθηνῶν καί Θεσσαλονίκης ἀναγνώρισαν μέ συγκινητικά Ψηφίσματα τήν προσφορά του, οὐ μόνον πρός ἐκεῖνον, ἀλλά καί πρός ὁλόκληρο τόν Ἑλληνικό λαό πού τούς προστάτεψε ἀπό τούς Ναζί. (Ἴδετε Περιοδικό «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» ΚΣΤ΄ (1949) σελ. 193-194)
Ἡ χριστιανική Ἐκκλησία προτρέπει τά μέλη Της νά δείχνουν ἀνοχή, κατανόηση, συμπάθεια, συγγνώμη ἀκόμη καί νά εὐεργετοῦν τούς ἐχθρούς τους, ὅπως ἐδίδαξε ὁ Ἀρχηγός τῆς πίστεως Κύριος Ἰησοῦς Χριστός νά μή φονεύουν, νά μήν καταδιώκουν, νά μή ἐξορίζουν, νά μήν ἀποκεφαλίζουν, νά μήν ἀπαγχονίζουν, νά μή ληστεύουν, νά μή κακοποιοῦν, νά μή πνίγουν, νά μή λεηλατοῦν, νά μή πυρπολοῦν, νά μήν κακοποιοῦν, ἀλλά νά σέβονται καί νά τιμοῦν τήν ζωή καί τήν ἀξιοπρέπεια ὅλων, νά μήν ὑποτιμοῦν τούς συνανθρώπους τους, ἐπειδή ὁ καθένας ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί ἐπειδή ὁ ξένος, ὁ ἄστεγος, ὁ πεινασμένος, ὁ ἀσθενής καί ὁ ἀδύναμος, ὁ φυλακισμένος, ὁ διωγμένος, καί ὁ ἀδικημένος εἶναι «σημεῖον» τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριός μας δέν ταυτίσθηκε οὔτε μέ τούς βασιλεῖς καί τούς ἰσχυρούς τῆς γῆς, οὔτε μέ τούς σοφούς, οὔτε μέ τούς πλούσιους, ἀλλά μέ τούς ἀδυνάτους καί εὑρισκομένους σέ ποικίλες ἀνάγκες. Γι’ αὐτό δίδαξε στούς Μαθητές Του : «Μάθετε τί ἐστιν, Ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν » (Ματθαίου θ΄ 13)
